Interview Nilton Moreira da Silva

Voor de tweede keer bundelen het Zadkine college en Museum Boijmans Van Beuningen de krachten. Met twaalf mbo-studenten Maatschappelijke Zorg en Sociaal Werk denkt kunstenaar en sociaal werker Nilton Moreira da Silva na over hoe kunst mensen bij elkaar kan brengen. Het resultaat van deze inspanningen is de tentoonstelling 'Door het bos de bomen niet meer zien'.

Nilton Moreira da Silva werkt al sinds 2001 voor Museum Boijmans Van Beuningen in diverse projecten. Daarnaast heeft hij voor diverse musea en culturele instellingen (Afrika Museum, Groninger Museum, UCK, etc.) workshops gegeven en geadviseerd. Nilton komt uit Rio de Janeiro, Brazilië. Wanneer hij in zijn jeugd een museum of culturele activiteit bezocht, ervaarde hij direct een gevoel van thuiskomen. Na zijn emigratie naar Nederland heeft hij in zijn eigen werk elementen van zijn geboortegrond en van zijn voorouders verwerkt.

Naast kunstenaar is Nilton ook sociaal werker. Door zijn beide functies te combineren, kan Nilton met jongeren werken en zijn creativiteit overbrengen maar ook gebruiken om te helpen. Hij werkt ook namens de Gemeente Utrecht als sociaal werker bij een asielzoekerscentrum.

Momenteel is Nilton ook mentor kunstenaars die op uitnodiging van Museum Boijmans Van Beuningen werken bij Boijmans Hillevliet.

Hoe vond je het om voor Kunst/Werk aan de slag te gaan met mbo-studenten van Zadkine Rotterdam?

“Ik vond het heel bijzonder om uitgenodigd te worden voor Kunst/Werk, want hierbij werk ik zowel met Boijmans als met mensen, jongeren in dit geval. Ik kan mijn beide specialisaties samenbrengen in dit project: kunst en mensen. Ben ik een kunstenaar met sociaal hart of sociaal werker met een kunstenaarshart? Soms ben ik creatief in mijn werk als sociaal werker, waarbij ik anders dan anderen naar een bepaalde situatie kijk, maar het gebeurt vaak dat ik me er niet van bewust ben dat ik dat doe. Ik wil verbinden en levens verbeteren. Ruimte geven om iemand een verhaal te laten vertellen met zijn kunst.

Ik hing het lokaal vol met grote vellen en schreef alles op wat ze zeiden over kunst en kunstwerken. De studenten waren allemaal wel eens in het museum geweest. Deze leeftijdsgroep had niet directe affiniteit met kunst en museum, maar met tools die ik ken als sociaal werker kreeg ik de groep toch in beweging om over kunst te praten en om een gezamenlijk kunstwerk te maken.”

Wat was jouw aanpak voor dit project?

"Mijn rol in het begeleiden van de studenten was het bouwen van bruggen en duiken in de collectie. Studenten waren 16-23 jaar oud, eerstejaars studenten. Ik gebruikte het jargon van het vak van de sociaal om naar de kunst te kijken. Kijken op een ‘holistische manier’, dat is het eerste wat men leert bij zorg en welzijn. Ik keek vanuit het perspectief van de studenten als sociaal/maatschappelijk werkers naar de kunst. Hoe kijk jij naar de mensen? Zo kijken wij naar de kunsten. Ik maakte gebruik van het Hillevliet pand en van de omgeving eromheen.

We liepen gezamenlijk door de wijk (met inachtneming van de coronamaatregelen, wat wel een extra hobbel was aangezien de groepsgrootte op straat ook gelimiteerd was) en de studenten wat ze zagen. Daardoor keken ze niet alleen, maar ze zagen ook echt. Ze werden uitgedaagd om naar de details te kijken, iets wat noodzakelijk is als sociaal werker maar ook om naar kunst te kijken.

Ik heb ook enkele museummedewerkers gevraagd om deel te nemen aan de workshops en te vertellen over hun vak. Boijmans is bezig met het museum voor de toekomst. Het idee is dat mensen uit andere vakgebieden ook bij het museum kunnen komen werken.

Zo kwam conservator Annemartine van Kesteren vertellen over haar tentoonstelling ‘De afbreekeconomie’ waarin zij werkt met de collectie, met de stad Rotterdam maar ook met Rotterdamse makers.”

Welke elementen uit de collectie van Boijmans heb je gebruikt voor je lessen?

“Kunst en armoede, kunst en ouderen, kunst en nieuwkomers, kunst en inclusiviteit, kunst en empowerment – dit zijn allemaal termen uit de opleiding van de studenten. Allemaal dingen die een sociaal werker moet weten als ze in een wijk gaan werken. Ik gebruikte dingen uit de collectie van Boijmans en andere om verbinding te maken met onderwerpen uit hun studies. Bijvoorbeeld 'Boijman's Wassalon' die te zien was in de tentoonstelling 'Change the System' – het verhaal dat mensen in een museum komen, de cohesie. We bekeken ook de video over Loes Veenstra, een oude dame die truien breidde om minder eenzaam te zijn. In het kunstwerk 'La Reproduction Interdite' van René Magritte uit de collectie van Boijmans kijkt een man in een spiegel, maar ziet niet zijn eigen gezicht. Dit was ook een mooie metafoor om een gesprek te beginnen met de studenten. 'The Floating Piers' Christo leerde ons over doorzettingsvermogen en aan hoe jouw moeite kan bijdragen aan toegankelijkheid.'

Vertel eens iets over het eindproduct?

“Het kunstwerk is een bos geworden met de titel ‘Door het bos de bomen niet meer zien’. De uitdrukking is in eerste instantie heel vertrouwd, maar als je er langer over nadenkt, dan klopt er iets niet. Kunst zet je ook op een verkeerd been. Kunst is een andere manier om naar dingen te kijken. De verhalen en wensen van de studenten is om zo bezig te zijn te denken dat iedereen hetzelfde is, maar ieder persoon heeft zijn eigen verhalen. Door het ‘bos’ zie je het individu niet meer. De zorg én de kunst moet niet voor de gemeenschap zijn, maar voor het individu. Zo werkte ik ook met de jongeren: het is een samenhangend bos geworden, maar ieder element verwijst naar een van de jongeren. De bomen praten, er zijn teksten. Als de studenten de installatie bezoeken, zullen ze zichzelf en de anderen herkennen. Het was een co-creatief project, de studenten hebben ook hun ideeën voor de installatie ingebracht. Nilton was de vertaler van wat zij wilden. Er waren ideeën over gewicht, vruchten en onderwerpen als volwassen worden, alleen je weg vinden, cultuur, etc.

Er loopt langs de bomen een netwerk van wortels die de bomen met elkaar verbinden, de bomen worden weerspiegeld en er komt geluid uit de bomen. Dit zijn allemaal parafrasen voor zien en gezien worden. Alle zintuigen worden tegelijk geprikkeld (kijken, horen, geur van de verf). Je ziet een installatie waaraan je je moet overgeven en dingen laten gebeuren. De installatie is 11 x 4,5 m en je mag erdoorheen lopen.

Het publiek moet het kunstwerk in een eigen context zetten. Ik hoop dat studenten hetzelfde gevoel bij de installatie krijgen als dat hij krijgt."

Tentoonstelling 'Door het bos de bomen niet meer zien'

Het resultaat van de workshops van Nilton en de studenten is de tentoonstelling 'Door het bos de bomen niet meer zien'. Deze tentoonstelling is vanaf 16 april te zien voor de studenten en hun medestudenten op hun eigen locatie van het Zadkine College. Een speciale online tentoonstelling zal vanaf dezelfde datum te volgen zijn via de instagrampagina van Museum Boijmans Van Beuningen.

Lees hier meer over de tentoonstelling

Bekijk de collectie

Zoek een werk in de collectie

Filter op onderwijstype

Laatste update

Interview Nilton Moreira da Silva

Tentoonstelling 'Door het bos de bomen niet meer zien'

Word Vriend

Koop een ticket en reserveer een tijdslot

Bekijk de collectie

Zoek een werk in de collectie

Filter op onderwijstype

Laatste update

Tentoonstelling 'Door het bos de bomen niet meer zien'