Auteur: Judith Niessen (2012-11-28)
Pieter Cornelisz Kunst was de oudste van drie zonen van de Leidse schilder Cornelis Engebrechtsz (ca. 1462-1527).1 Zijn broers Cornelis Cornelisz Kunst (ca. 1493-1546) en Lucas Cornelisz Kunst (ca. 1595-voor juni 1552) waren beiden actief als schilder. Op basis van de huwelijkse voorwaarden die in 1509 zijn opgesteld voor zijn huwelijk met Marytgen Gerytsdr van Dam, wordt ervan uitgegaan dat Pieter Cornelisz rond 1490 geboren werd. De kunstenaar kocht een groot pand aan de Nieuwe Rijn in Leiden. Vanaf 1530 werd de kunstenaar op verzoek van zijn vrouw en kinderen onder stadsvoogdij geplaatst wegens slecht beheer van zijn zaken door onder meer overmatig drankgebruik. Op dat moment bevond Pieter Cornelisz zich in Brugge. Uit archiefmateriaal kan worden afgeleid dat de kunstenaar tussen 31 oktober 1560 en begin juli 1561 moet zijn overleden.
Karel van Mander noemt in zijn Schilder-boeck (1604) Pieter Cornelisz slechts kort in de levensbeschrijving van Cornelis Engebrechtsz.2 Van Mander noemt hem een uitnemend glasschilder (‘glas-schrijver’), die zich samen met Lucas van Leyden oefende in het tekenen. Vermoedelijk werd hij vanaf omstreeks 1505 in het atelier van zijn vader opgeleid en was hij daar vervolgens als medewerker werkzaam. Uit rekeningen is bekend dat Pieter Cornelisz bij diverse opdrachten betrokken was. Zo is hij in 1532 betaald voor ontwerptekeningen voor de preekstoel in de Leidse Sint Pieterskerk.
Aan Pieter Cornelisz wordt een groep pentekeningen toegeschreven, waarvan een deel is voorzien van een monogram PC (of DC) en een datering tussen 1516 en 1542.3 De meeste van deze tekeningen, die zijn getekend in een homogene, lineaire tekenstijl, zijn ontwerpen voor glasruitjes. Niet alle auteurs onderschrijven de identificatie van het monogram PC met Pieter Cornelisz. Zo publiceerde Bangs een huismerk van Pieter Cornelisz, dat van het monogram afwijkt. Op basis hiervan doopte Judson de maker van deze groep tekeningen om in de monogrammist PC.4 Berserik wees de identificatie deels af, omdat het monogram soms ook als DC gelezen kan worden en er dan evengoed van de monogrammist DC sprake kan zijn.5 Zolang geen van de alternatieven een bevredigende oplossing biedt, houden we hier vast aan de traditionele identificatie van het monogram met Pieter Cornelisz Kunst.
Aan Pieter Cornelisz wordt ook enkele schilderijen toegeschreven, zoals het drieluik met de Genezing van Naäman in de Jordaan in Wenen (Kunsthistorisches Museum) en de Aanbidding der koningen in Chicago (Art Institute of Chicago), beide van omstreeks 1520.6
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op die van J. P. Filedt Kok in Leiden 2011, pp. 196-197.
2 Van Mander 1604 (editie Miedema), fol. 210v.
3 Dülberg 1899, p. 66 (n. 1) was de eerste die dit monogram aan Pieter Cornelisz toekende.
4 Bangs 1981, pp. 12-15; J. R. Judson in Washington/New York 1986, p. 122.
5 Berserik in Amsterdam 1986, pp. 167-168 (onder nr. 49). Zie voor deze discussie ook New York 1995, p. 108 (n. 1).
6 Zie voor het laatstgenoemde werk Leiden 2011, pp. 219-220, nr. 14.
