Ruiter te paard

Auteur: Klazina Botke

Deze ruiter te paard is met duidelijke contourlijnen neergezet. Met penseel zijn enkele schaduwen weergegeven om de man en het dier meer volume te geven. De ruiter houdt liefkozend zijn linkerhand op het paard dat hij, aan de gebogen hals te zien, goed onder controle heeft. Het paard lijkt geen oren te hebben, mogelijk zijn deze door beschadiging van het perkament verdwenen of werden nooit getekend. Vanwege dat perkament zou het werk bovendien heel goed uit een manuscript kunnen komen. Een andere mogelijkheid is dat de voorstelling deel uitmaakte van een tekenboek en onderdeel was van een repertorium van motieven gemaakt voor studie en hergebruik.

Het werk is door Koenigs verworven als een Italiaanse tekening, gemaakt rond 1400. Degenhart en Schmitt vermeldden het blad in 1968 echter niet in hun Corpus der Italienischen Zeichnungen 1300-1450. Mogelijk kenden zij de tekening niet, of beschouwden die als niet-Italiaans of van latere datum.^[1] Van Schendel (1938), de enige die over dit blad heeft gepubliceerd, denkt op grond van een analyse van de tekenstijl en de kleding van de figuur dat het werk in Lombardije aan het einde van de veertiende eeuw moet zijn vervaardigd.^[2] De specifieke en volgens hem ‘decoratieve’ manier waarop de contouren van het paard zijn uitgevoerd, brengt hij in verband met Altichiero da Zavio’s (ca. 1330-ca. 1390) pentekening in een manuscript van Petrarca’s De viris illustribus in Parijs.^[3] Die tekening is echter veel levendiger dan de onze. Ook zijn vergelijking met de ruiters in een manuscript in Chantilly, over de Trojaanse geschiedenis, overtuigt niet.^[4] Wel is duidelijk dat het in ons blad om een vroegmoderne interpretatie van een Romeinse legersoldaat te paard gaat.

De aanwezigheid van het juk bovenaan de borstplaat en de schouderplaten met franjes, geven aan dat de ruiter een figuur uit de Romeinse tijd moet voorstellen. Het zadel en bit van het paard zijn duidelijk Italiaans, en de manier waarop het kostuum van de ruiter is weergegeven, evenals de lengte van het harnas en de vorm van de borstlap, doen een datering rond het begin van de vijftiende eeuw vermoeden.^[5] Eenzelfde soort kostuum komt onder andere voor in een tekening van de heilige Joris in een prachtig geïllumineerd handschrift uit 1485-1490 in Londen.^[6] Een specifieke context voor de oorsprong van onze tekening is echter moeilijk vast te stellen; de maker kan een verluchter of een schilder zijn geweest.