Staande vrouwelijke heilige met gebedenboek in de linkerhand

Auteur: Albert Elen

Deze tekening was in de Collectie Koenigs opgenomen als werk van Benedetto Montagna (ca. 1481-1558), dit op basis van een kort artikel van Parker (1928) over een vergelijkbare tekening van een frontaal weergegeven half ontblote staande vrouw in Parijs.^[1] In de tentoonstelling Venetiaanse meesters van 1953 werd de tekening beschouwd als zijnde van diens vader Bartolomeo Montagna, een toeschrijving die sindsdien is bevestigd door Puppi (1962) en Meijer (1985). Door de eerste wordt de tekening gedateerd in de jaren 1511-1515 op basis van overeenkomsten met figuren in altaarstukken in de Santa Maria in Vanzo in Padua en de Santa Corona in Vicenza, die Puppi rond 1520 dateert.^[2]

De tekening sluit stilistisch nauw aan bij een recent in Londen geveilde kapitale tekening van een monumentale staande vrouw uit de Harewood Collection, en een met Christus als Salvator Mundi in Windsor, twee van de meest indrukwekkende bladen van het kleine bewaard gebleven tekenkunstige oeuvre van Bartolomeo Montagna.^[3] Nog los van het blauwe papier en de overeenkomstig staande figuur zijn vooral de gelijkenissen met de eerste tekening frappant: de gedetailleerde modellering van het gewaad, uitgevoerd met pen en penseel in inkt, en gecombineerd met witte dekverf die met de punt van het penseel is aangebracht. Dit resulteert in een chiaroscuro dat de uitgebeelde figuur een sculpturale kwaliteit verleent die doet denken aan de stijl van Andrea Mantegna (1431-1505) (zie bijvoorbeeld I 488). Deze tekentechniek met overdadige witte hoogsels is karakteristiek voor Montagna, evenals het gebruik van verticale en diagonale parallelle penseelstreken om de figuur tegen de achtergrond af te zetten. De hoge mate van uitwerking van dit soort tekeningen duidt eerder op voltooide tekeningen gemaakt als zelfstandige kunstwerken, dan op voorbereidende ontwerpen voor schilderijen of fresco’s. De Rotterdamse tekening is in de uitvoering echter minder perfect dan in de twee andere tekeningen die worden beschouwd als late producties, hetgeen zou pleiten voor een vroegere datering in de twee laatste decennia van de vijftiende eeuw.

Montagna was een jongere tijdgenoot van Giovanni (ca. 1430-1516) en Gentile Bellini (ca. 1430/1434-1507) en hun zwager Andrea Mantegna van wie hij stijlinvloeden onderging en waarbij Mantegna’s prenten een rol speelden (zie bijvoorbeeld de gravure De verrezen Christus tussen Longinus en Andreas uit circa 1472, DN 643/206). Een halve eeuw lang, tot aan zijn dood, was hij de belangrijkste kunstenaar in Vicenza, maar voerde ook in andere grote steden in de Veneto opdrachten uit, waaronder veel altaarstukken en fresco’s. In zijn thuisstad stond hij in nauwe relatie met leden van de aanzienlijke familie Gualdo die tot zijn lokale opdrachtgevers behoorden.^[4]