Maria Magdalena

Auteur: Esmé van der Krieke

De jonge vrouw in deze strak uitgevoerde tekening is Maria Magdalena, herkenbaar aan de zalfpot waarmee ze de voeten van Jezus verzorgde. De heilige is vastgelegd met zwart krijt, wat een opvallend contrast creëert met de grijze achtergrond van het papier en de witte hoogsels die op veel plekken zijn aangebracht. Terwijl de mantel met scherpe contourlijnen is aangezet, zorgen de lichtere accenten in het gezicht juist voor een zachte uitstraling.

Franz Koenigs verwierf deze tekening in 1928 als een blad van de Noord-Italiaanse kunstenaar Bernardino Luini (1480/1482-1532), een toeschrijving die sindsdien onveranderd is gebleven. Hoewel de schilderijen van deze kunstenaar zich kenmerken door vergelijkbare, zachte portretten van vrouwelijke heiligen en adellijke figuren, is deze tekening van Maria Magdalena zeer waarschijnlijk niet van Luini’s hand. Zo zijn in onze tekening de ogen enigszins onnatuurlijk weergegeven, waarbij het rechteroog groter is en lager geplaatst dan het linkeroog. Vergeleken met Luini’s portretstudies die van een verfijnde en levendige stijl getuigen, zoals bijvoorbeeld een tekening in Parijs,^[1] is de weergave van de figuur in de Rotterdamse tekening vlak en stijf.  

In Florence bevindt zich een zwartkrijttekening van het hoofd van een jonge vrouw die zeer vergelijkbaar is met onze Maria Magdalena en daar wordt toegeschreven aan Gaudenzio Ferrari (1477/1478-1546).^[2] Het licht naar rechts gebogen hoofd, de haardracht met opvallende middenscheiding, de positionering van de wenkbrauwen en het kuiltje in de kin komen in zowel de Florentijnse als de Rotterdamse tekening duidelijk naar voren. Los van deze fysieke gelijkenissen heeft Ferrari’s delicaat getekende jonge vrouw echter een aanzienlijk expressievere gelaatsuitdrukking. De gedetailleerd uitgevoerde Rotterdamse tekening, die ook maar weinig pentimenti heeft, straalt minder kracht uit en is waarschijnlijk een kopie naar een ander werk, waarbij de Florentijnse tekening wellicht als voorbeeld heeft gediend. Zowel de vormentaal van Ferrari als Luini, die beiden het grootste gedeelte van hun leven in Milaan en omstreken werkten en wiens stijlen overlappende kenmerken hebben, vond veel navolging in de Noord-Italiaanse kunst van de zestiende eeuw. Daarom is het aannemelijk dat onze Maria Magdalena naar voorbeeld van een van deze kunstenaars werd vervaardigd.