Studie voor Mozes en de koperen slang

Auteur: Surya Stemerding

Op basis van de annotatie ‘Julio Rom’ midden onder staat deze ongepubliceerde tekening van een groep naakte figuren sinds lange tijd op naam van Giulio Romano. Het werk is gerelateerd aan een gewassen en later opgewerkte pentekening van diens hand in Parijs, met een voorstelling van Mozes en de koperen slang.^[1]

De Parijse tekening is, evenals de Rotterdamse, doorgegriffeld (de contouren doorgedrukt met een puntig voorwerp), waarbij de keerzijde van onze tekening vanwege de toegepaste calco overzettingstechniek bovendien met houtskool is geprepareerd.^[2] Bij deze methode wordt de achterzijde van een tekening met houtskool of kalk ingesmeerd, waarna de tekening met een stylus wordt overgetrokken zodat de contouren in houtskool of kalk op een onderliggend blad verschijnen. De Rotterdamse tekening is een studie voor de overeenkomstige figuurgroep in de voorgrond van de Parijse tekening en is middels deze methode overgezet en verder uitgewerkt op het blad in Parijs.^[3]

Hartt (1958) beschouwde de tekening in het Louvre ten onrechte als een ontwerp voor een vermeende, niet gedocumenteerde opdracht van Giulio Romano voor de Cappella del Crocifisso in de Sant’Andrea te Mantua (ca. 1536).^[4] Ook identificeerde hij in dit kader nog twee andere voortekeningen: Jonas en de walvis en De wederopstanding van Christus, nu respectievelijk in Sint-Petersburg en Berlijn.^[5] Grigorieva (1982) en Oberhuber (1989) weerlegden deze hypothese. Zij baseerden zich onder meer op stijlelementen in de tekening met Jonas en de walvis die volgens hen karakteristiek waren voor het werk van Romano in de jaren 1530-1531.^[6] Dat impliceerde dat ook de tekening met Mozes en de koperen slang uit dezelfde tijd dateerde en dus te vroeg was om met de opdracht in verband te brengen. Stilistisch sluit de Rotterdamse tekening inderdaad dicht aan bij tekeningen uit die jaren, zoals de Allegorie op de deugden van Federico II Gonzaga (Los Angeles), De grootmoedigheid van Scipio (Milaan) en De graflegging (Boedapest).^[7]

De Rotterdamse tekening heeft duidelijke kenmerken van een voorstudie: het verkennende karakter, de vlugge parallelle arceringen en de pentimenti (verbeteringen) hier en daar, zoals rechtsboven bij een staande figuur van wie het hoofd in drie varianten is weergegeven. De opvallende halvemaanvormige ogen van de opwaarts kijkende figuren zijn bovendien een kenmerkend element in Giulio Romano’s tekeningen.