L'état d'urgence (Noodtoestand)

Auteur: Marijke Peyser

Voorafgaand aan de overzichtstentoonstelling Félix Labisse, die in 1973 plaatsvindt in Museum Boijmans Van Beuningen, geeft Félix Labisse in een brief aan directeur J.C. Ebbinge Wubben uitleg over de titels van zijn schilderijen: ‘In het algemeen verwijzen de titels van mijn schilderijen niet direct naar het verbeelde. Het zijn eerder geschreven toevoegingen aan wat er geschilderd is; vaak associaties van ideëen of heel oude en heftige herinneringen. In ieder geval is het onderbewustzijn de baas: het zegt wat het wil’.^[1]

L’état d’urgence is op het eerste gezicht dan ook niet te duiden. De betekenis wordt pas helder bij bestudering van andere schilderijen uit hetzelfde jaar. De titels met het zelfstandig naamwoord libido verwijzen steeds weer naar een instinctieve zoektocht naar sexueel genoegen: Libidoscaphe méditant une action indirecte, Pseudolibidoscaphe, Libidoscaphe de mai, Libidoscaphe dans la baie de Rio en Libidoscaphes en état de veille. Het woord Scaphe is afkomstig van het Griekse skaphê en betekent ‘vaartuig’. Volgens de Belgische kunsthistoricus Emile Langui zijn de ‘libidoscaven en andere vliegende schotels niets anders dan magische symbolen voor het zoete spel van Eros. Zij wentelen rondom de wereld als ‘émissaires ulra-zodiacaux’ van een geheimzinnig cultus die ernaar streeft de geslachtsdrift te sublimeren’.^[2] Een andere kenner van het werk van Labisse, Jean Cassou, typeert de reizen in libidoscaven als ‘bijzonderder dan de Buitengewone Reizen van Jules Verne’.^[3] Zij stellen de reiziger, dankzij het libidoscave, in staat om in alle vrijheid te vertoeven in de irreële wereld van de verbeelding en toe te geven aan de lustgevoelens, die de fantasie hem ingeeft.

L’état d’urgence is in 1973 te zien op de overzichtstentoonstelling Félix Labisse. In het voorwoord van de catalogus plaatst Renilde Hammacher-Van den Brande, hoofdconservator moderne kunst en samensteller van de tentoonstelling, deze in de reeks exposities waarin verschillende aspecten van het surrealisme worden getoond: ‘En zo bevindt ge u in gezelschap van uw collega’s en vrienden: Man Ray, René Magritte, Salvador Dalí, Paul Éluard die uw voorgangers in onze zalen zijn geweest’.^[4] Labisse was nooit officieel lid van de surrealistische beweging. Toch wordt zijn werk gerekend tot het surrealisme omdat zijn geesteshouding werd bepaald door fantasie, magie, erotiek, het bovennatuurlijke en het mysterie. Uit de correspondentie tussen Hammacher en Labisse blijkt dat de kunstenaar één van zijn tentoongestelde schilderijen aan het museum wilde schenken. Le bain turquoise (ou Hommage à Monsieur Ingres) (1968) was echter minder ‘surrealistisch’ dan andere werken. Het zou moeilijk te presenteren zijn ‘met onze Dalí’s, Max Ernst en Magritte’s’, zoals Hammacher aan Labisse schrijft.^[5] In een brief van 11 maart 1973 stelt Labisse voor om in plaats daarvan L’état d’urgence te schenken. Dit voorstel wordt met enthousiasme ontvangen. Op 29 maart 1973 schrijft Ebbinge Wubben dat deze aanwinst een werkelijke verrijking is van de al aanwezige surrealistische werken.^[6]