Zonder tijdslot kun je het depot niet bezoeken
Ontdek het depot eenmalig of vaker als een privilege- of vriendenpashouder
Wil jij ook meer Boijmans beleven of geef je een Vriendschap cadeau? Word dan Vriend en word uitgenodigd voor de jaarlijkse Museumpark Vriendendag. Zien we jou of jouw vriend snel in het depot?
Op deze pagina worden werken uit de collectie met een mogelijk problematische herkomst gepubliceerd.
Het museum hoopt door het openbaar maken van de herkomstgeschiedenis van deze kunstwerken mogelijk nieuwe informatie te verkrijgen.
‘Verwerking van de oogst’ door Pieter Aertsen werd door D.G. van Beuningen in 1939 bij de kunsthandelaar Lambert Jageneau gekocht. Uit de correspondentie komt naar voren dat Jageneau aan een nog onbekend persoon lijkt te hebben nagevraagd wie de vorige eigenaren te Wenen waren. Het schilderij blijkt in het bezit te zijn geweest van ene ‘Dr. Bruno Berall’ of ‘Dr. Bruno Beroll’.
Uit verder onderzoek blijkt een jurist Dr. Bruno Beral (1888-1961) met zijn vrouw en dochter in Wenen te hebben gewoond. Beral was voor de wet Joods en vertrok met zijn familie uit Wenen in 1938. Via Engeland kwamen zij terecht in Australië, maar hun vermogen in Wenen werd in 1941 in beslag genomen en verkocht. De familie Beral heeft na de oorlog getracht hun bezittingen terug te krijgen; het is onbekend of hier kunst of een kunstcollectie toebehoorde. Het is onduidelijk of de ‘Dr. Bruno Berall’ of ‘Dr. Bruno Beroll’ die door Jageneau als vorige eigenaar van het schilderij wordt geïdentificeerd dezelfde persoon is als de Dr. Bruno Beral die in 1938 Wenen ontvluchtte.
Dit werk staat tevens op de website Museale Verwervingen vanaf 1933.
In 2008 ontving de Stichting tot Beheer Museum Boijmans Van Beuningen een brief uit naam van de erven van de Duitse verzamelaar Prof. Dr. Alfred Pringsheim (1850-1941), eigenaar van een vermaarde collectie Italiaanse majolica waaruit in 1941 zeven objecten werden verworven door de verzamelaar J.N. Bastert die zich thans in Museum Boijmans Van Beuningen bevinden. De erven verzoeken de eigenaar van de objecten, de Stichting Museum Boijmans Van Beuningen, om teruggave van de majolica. Het museum heeft voorgesteld de kwestie gezamenlijk voor te leggen aan de Adviescommissie Restitutieverzoeken Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog met het verzoek om een bindend advies. Het museum is thans in afwachting van een reactie van de erven.
Alfred Pringsheim was een bekend wiskundig hoogleraar aan de universiteit te München en verzamelaar, wiens majolica en collectie zilveren en vergulde objecten internationale bekendheid genoten. Het Joodse echtpaar Alfred en Hedwig Pringsheim werd al in 1933 gedwongen hun huis, een voor hen gebouwde ‘paleis’ aan de Narcisstraße, aan de Nationalsozialistischer Deutscher Arbeitersverein te verkopen. Omdat de collectie een groot deel van hun vermogen besloeg, werden al vanaf dat jaar pogingen gedaan delen van de verzameling te verkopen, waaronder de stukken majolica. Vanaf 1936 werd dit volledig onmogelijk: de majolica collectie kwam op een lijst van nationaal erfgoed en mocht niet worden geëxporteerd. In 1937 werden hun paspoorten afgenomen, waardoor het voor de Pringsheims onmogelijk werd te vluchten. 21 november 1938 werd een groot deel van hun collectie in beslag genomen door de Gestapo, waaronder het zilver en de schilderijen. Uiteindelijk kreeg het echtpaar toestemming de collectie in het buitenland te veilen, op voorwaarde dat een aantal stukken uit deze collectie samen met twee zilveren bekers van Ludwig Krug zou worden ‘geschonken’ aan de staat. De veiling vond plaats in juni en juli 1939 bij Sotheby’s in Londen. Een groot deel van de (lage) veilingopbrengst moest worden overgemaakt naar de staat, het resterende bedrag gebruikten Alfred en Hedwig Pringsheim voor hun emigratie naar Zwitserland, waar zij in ballingschap overleden. Na de Tweede Wereldoorlog is alsnog de volledige veilingopbrengst uitbetaald en zijn de door de nazi’s in beslaggenomen objecten (edelmetaal en andere voorwerpen) teruggegeven aan de erven Pringsheim.
Deze zeven majolica objecten kwamen in de collectie van het museum terecht door de aankoop van de collectie van het echtpaar Jaap Bastert (1891-1876) en Iet van Schaardenburg (1894-1985). Zij hadden de stukken in 1939 via Hein Hamer op de veilingen van de Pringsheims in Londen gekocht.
Deze objecten staan tevens op de website van Museale Verwervingen vanaf 1933.
'Straattafereel', geschilderd door Honoré Daumier, werd in juni 1939 door de kunsthandelaar Jacques Goudstikker aan D.G. van Beuningen verkocht. Met de aankoop van de kunstcollectie uit de nalatenschap van D.G. van Beuningen kwam het in het museum terecht in 1958. Het is niet bekend van wie en wanneer Goudstikker het schilderij kocht. Het lijkt erop dat het in ieder geval vanaf 1926 tot een momenteel onbekend jaar na 1930 in de collectie van de Duits-Joodse ondernemer en kunstverzamelaar Otto Blumenfeld uit Hamburg was. Blumenfeld moest de stad in 1938 ontvluchten en vertrok naar het Verenigd Koninkrijk, waar hij in 1975 overleed. Het is niet bekend wanneer 'Straattafereel' uit het bezit van Blumenfeld raakte, en onder welke omstandigheden dit plaatsvond.
Dit schilderij staat tevens op de website van Museale Verwervingen vanaf 1933.
De olieverfschets 'Een bisschop geknield' voor de H. Petrus door een navolger van Anthonie van Dyck maakte deel uit van een boedelveiling als 'Der thronende St. Marcus […]' , destijds toegeschreven aan Van Dyck, bij het Berlijnse veilinghuis Mandelbaum & Kronthal in 1936. Hier werden de collectie en het interieur van Bleibtreustr. 17, Charlottenburg, Berlijn geveild. Het is momenteel niet bekend wie op dat moment op dit adres woonde - afgezien van de notitie dat het een arts en verzamelaar was -, en onder welke omstandigheden deze veiling plaatsvond. Het werk kwam vervolgens in het bezit van de Duits-Joodse kunsthistoricus en schrijver Lothar Brieger-Wasservogel, die het waarschijnlijk op of kort na de genoemde veiling kocht. Brieger vluchtte uit Berlijn naar Shanghai in 1938. Hij keerde terug naar Berlijn in 1947 voor een academische positie, waar hij overleed in 1949. Het is niet bekend onder welke omstandigheden het schilderij uit het bezit van Brieger raakte. Het werk werd in 1955 in Parijs geveild, maar de inbrenger is niet bekend. Het werd opnieuw in Parijs geveild in 1968, waarna het in het bezit kwam van de Londense kunsthandel P. & D. Colnaghi, die het aan het museum verkocht in 1969.
Deze olieverfschets staat tevens op de website van Museale Verwervingen vanaf 1933.
Het schilderij 'De bewening van Christus' door Hans Memling was in 1936 in bezit van Arthur Goldschmidt, een uit Duitsland gevluchte Joodse kunsthandelaar van wie de naam wordt geassocieerd met de handel in geroofde kunst. Goldschmidt vestigde zich in 1936 in Parijs aan de Place Vendôme samen met Paul Graupe, een andere Berlijnse kunsthandelaar. Na de bezetting van Parijs door de Duitsers in 1940, is hun handelsvoorraad geconfisqueerd en is Goldschmidt gevangengenomen. Na zes maanden werd hij vrijgelaten en is hij via Spanje uiteindelijk in Havana (Cuba) terechtgekomen, waar hij zijn kunsthandel voortzette. Het is onbekend van wie en wanneer Goldschmidt het schilderij 'De bewening van Christus' heeft verworven. Het was in ieder geval tot 1917 in bezit van Richard von Kaufmann in Berlijn. In 1936 werd het schilderij van Goldschmidt gekocht door D.G. van Beuningen. Met diens verzameling kwam het in 1958 in het museum terecht.
Dit schilderij staat tevens op de website van Museale Verwervingen vanaf 1933.
Het schilderij 'Maria met kind dat een appel vasthoudt' van de Meester van de Magdalena-legende werd op 21 november 1932 geveild door Galleria Scopinich in Milaan (nr. 136, als Rogier van der Weyden). In 1937 was het werk in handen van dr. Hans Wendland, een Duitse kunsthandelaar die bekend staat om de handel in geroofde kunst tijdens de oorlogsperiode. Hij was een leidende persoon in transacties tussen Duitsland, Frankrijk en Zwitserland. Vanaf 1938 was het schilderij in bezit van D.G. van Beuningen, met wiens collectie het uiteindelijk in 1958 in het museum kwam. Het is onbekend wie in 1932 de koper was op de veiling van Galleria Scopinich te Milaan. Daarnaast is niet bekend wanneer en van wie dr. Wendland het werk heeft verworven en hoe Van Beuningen in bezit kwam van het schilderij.
Dit schilderij staat tevens op de website van Museale Verwervingen vanaf 1933.
