Oskar Kokoschka - Mensen en beesten

De mens en de wereld

Al in zijn studie aan de Kunstgewerbeschule in Wenen ging Kokoschka zijn eigen weg. De kunstenaar focuste zich op de mens terwijl in deze periode de Jugendstil, met zijn focus op het ornament, de gangbare stijl was. Kokoschka’s portretten laten zien hoe hij naar de mens en de wereld keek. In een televisie-interview in 1966 zei Kokoschka dat hij geïnteresseerd is in de ‘aura van de mens in de ruimte’. Hij vond het belangrijk dat de psyche van zijn model in het schilderij tot uitdrukking kwam. Vaak schilderde hij zijn modellen ouder en buitengewoon expressief , alsof hij in de toekomst kon kijken. Met als gevolg dat de schilderijen er weinig flatterend uitzagen en de werken lang niet altijd verkocht werden. Kenmerkend voor het werk van Kokoschka zijn de vaak krachtige kleuren en de beweeglijkheid van penseelvoering en toets. Dit sluit aan bij het expressionisme uit de eerste helft van de twintigste eeuw, waarin de nadruk lag op de gevoelswereld door vormen te overdrijven, met felle kleuren te werken en de werkelijkheid te vervormen.

'Een feest om te zien' 

- de Volkskrant **** 

De dierenportretten

Naast de talloze bijzondere portretten van mensen waren in de tentoonstelling ruim 20 portretten van dieren te zien. In beesten zag Kokoschka vaak menselijke trekken en omgekeerd ook. Het werk de ‘Mandril’, schilderde hij buiten openingstijden in de dierentuin in Londen. In de avond werd Kokoschka de dierentuin binnengelaten door zoöloog Julian Huxley, broer van de schrijver Aldous Huxley (Brave New World). Het schilderij toont de aap niet in zijn werkelijke omgeving van een kleine kooi en dikke tralies. Kokoschka wilde het dier uit deze context halen en schilderen in het paradijs, waar de aap eigenlijk hoort.

'En als je langer naar de portretten van hem keek, was het alsof je in de verf het hart nog zag kloppen. Vooral het hart van de schilder zelf.'

- Wim Boevink, Trouw 

Adolf Loos en zijn vrienden

Kokoschka dankt zijn succes vooral aan de beroemde modernistische architect Adolf Loos. De kring van Loos zorgde ervoor dat de jonge schilder een groot deel van de intellectuele elite van Wenen kon portretteren. Bekende personen die Kokoschka portretteerde waren publicist Karl Kraus en kunsthistoricus Karl Maria Swoboda. Daarnaast heeft muziek altijd een belangrijke rol in Kokoschka’s leven gespeeld en door Loos ontmoette hij de componisten Arnold Schönberg, Anton Webern en Egon Wellesz.

“Een bijzondere man met een bijzonder oeuvre en verhaal, eindelijk weer eens in de schijnwerpers”

-  Groene Amsterdammer

Kokoschka en de liefde

Op 26-jarige leeftijd ontmoette Kokoschka de liefde van zijn leven: Alma Mahler, de weduwe van componist Gustav Mahler. In de drie jaar die hun relatie standhield was Alma een grote inspiratiebron voor Kokoschka. Naast de 400 liefdesbrieven, schilderde hij een portret van Alma in de stijl van de Mona Lisa, drie dubbelportretten - waarvan één te zien zal zijn in het museum - en maakte talloze tekeningen en lithografieën naar haar. Kort na het beëindigen van de relatie trouwde Alma met Bauhaus architect Walter Gropius. Het duurde lang voordat Kokoschka over de breuk heen was; hij liet zelfs nog een pop maken naar evenbeeld van Alma. 

'Oskar Kokoschka - Mensen en beesten' is samengesteld door gastconservator Beatrice von Bormann.

Video's op ARTtube

Bekijk hier de aflevering ‘Aapjes kijken’ waarin bezoekers op een gepassioneerde wijze geïnformeerd worden over het werk van Kokoschka. In het AVRO programma ‘Art Tracks’ laten de Nederlandse hiphoppers Brainpower en Zanillya zich inspireren door het schilderij ‘Dubbelportret van Carl Georg Heise en Hans Mardersteig’. Op basis van dit schilderij componeerden ze een nummer. Kijk hier naar de aflevering.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling bracht Bregje van der Laar - bekend van Boijmans TV - de Oostenrijkse kunstenaar weer tot leven. Dit doet zij in een intiem gesprek, waarvoor opnamen van de Duitse televisie uit 1966 de basis vormen. Bekijk dit interview hier op ARTtube of in de bovenstaande video.

Activiteiten

Ter gelegenheid van de tentoonstelling vonden drie themamiddagen plaats met lezingen, workshops, film of muziek. Ook was er een introductiecursus over Kokoschka en workshops portretschilderen voor volwassenen en kinderen. Tevens organiseerde het museum een familiedag.