Maria met Christuskind en twee musicerende engelen

Auteur: Ariane van Suchtelen

Maria zit met het Christuskind op haar troon, als koningin van de hemel. Zij is weergegeven met haar kroon op het hoofd, haar ogen zijn geloken en zij wordt geflankeerd door twee musicerende engelen. Het kind in haar armen strekt zijn armpje uit naar de luitspelende engel rechts. De kleine tekening is waarschijnlijk uit een groter studieblad geknipt waarop nog meer motieven waren getekend. Dit blijkt uit een losstaand architectuurfragment rechts boven Maria en een afgesneden restant van een ander motief langs de rechterrand, elementen die niets met de voorstelling te maken lijken te hebben. Het blad is uitgevoerd in de clair-obscur of chiaroscuro-techniek waarbij de kunstenaar met zwart en wit tekende op in bruin gewassen papier. Daarbij tekende hij een levendig patroon van arceringen. Door afwisselend met wit en zwart te tekenen heeft de kunstenaar het van links vallende licht gesuggereerd. Het tekenen in clair-obscur – waarmee in drie kleurniveaus een grote mate van plasticiteit kan worden bereikt – was waarschijnlijk ontwikkeld door vijftiende-eeuwse Florentijnse meesters zoals Filippo Lippi (1406-1469). In de Nederlanden werd de techniek voor het eerst toegepast door Hugo van der Goes (ca. 1440-1482),¹ waarna het in de vroege zestiende eeuw populair werd bij Antwerpse kunstenaars, onder andere voor het ontwerpen van glasruitjes.²

De trefzekere tekentrant van het hier besproken blad – zonder aarzelingen of correcties – doet vermoeden dat het om een kopie gaat, uitgevoerd op papier dat zo dun is dat de voorstelling aan de achterzijde doorschemert. Over de toeschrijving van de tekening valt niet veel met zekerheid te zeggen, behalve dat de tekenaar gezocht lijkt te moeten worden in kringen van Antwerpse maniëristen. Van den Brink heeft een mogelijk verband met de Meester van de Antwerpse Aanbidding gesuggereerd, bijvoorbeeld in het gezichtstype van Maria.³ Een tekening als deze behoorde tot de voorraad voorbeelden en ontwerpen die elk schildersatelier tot zijn beschikking had, om uit te putten bij het vervaardigen van altaarstukken of andere kunstwerken.