Auteur: Judith Niessen
De landschapschilder en -tekenaar Hendrick van Cleve III was telg van een Zuid-Nederlandse kunstenaarsfamilie, die zich in de late vijftiende of vroege zestiende eeuw in Antwerpen gevestigd had.1 Hendricks vader en leermeester was Willem van Cleve I; zijn broer was de schilder Marten van Cleve I ( ca. 1527-158). Hendrick van Cleve reisde naar Italië, waar hij volgens Karel van Mander in diens Schilder-boeck (1604) ‘naar het leven’ tekende en die tekeningen later voor zijn schilderijen gebruikte.2 Van de kunstenaar zijn inderdaad verschillende tekeningen van Romeinse monumenten bekend.
In 1551 werd Van Cleve als meester ingeschreven in het Antwerpse Sint-Lucasgilde. Zijn reis naar Italië vond mogelijk daarvoor plaats of in het begin van de jaren 1550. De kunstenaar trouwde in Antwerpen in 1555 en kocht er in 1563 een huis van de kunstenaar Crispijn van den Broeck. Volgens Van Mander werkte Van Cleve, naast zijn eigen werkzaamheden, samen met Frans Floris, voor wie hij landschappen in de achtergronden van zijn schilderijen schilderde.
In zijn getekende en geschilderde landschappen vermengde Van Cleve vaak werkelijkheid en fantasie. Er zijn diverse tekeningen bekend met gezichten op Rome, Napels en Genua voorzien van het monogram van Van Cleve en een datering tussen 1584 en 1589 (zie inv. nrs. N 41 en MB 1700). Deze zijn gebaseerd op tekeningen die de kunstenaar maakte tijdens zijn Italiëreis of op tekeningen van andere kunstenaars – Van Mander vertelt dat de kunstenaar niet alle steden, ruïnes en oudheden die hij tekende, ook werkelijk bezocht had.3 Philips Galle bracht twee prentenseries met gezichten op dorpen, bergen en havens naar ontwerp van Van Cleve op de markt, waarvoor ook deze Romeinse tekeningen gebruikt werden.4 Ook in de schilderijen van Hendrick van Cleve uit de jaren 1580 blijft Rome een rol spelen, namelijk in een aantal panoramische vogelvluchtgezichten op de Sint-Pietersbasiliek en de pauselijke Belvedere.5
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op Turner 1996, dl. 7, pp. p. 427 (C. van de Velde) en op de biografie van B. Meijer in Brussels/Rome 1995, p. 136.
2 Van Mander 1604 (editie Miedema), fol. 230r-230v.
3 Van Mander 1604 (editie Miedema), fol. 230r-230v.
4 Zie bijvoorbeeld Boon 1978, nrs. 128-129; Brussels/Rome 1995, nr. 54. Een van deze prentenseries dateert uit 1587, de andere is ongedateerd.
5 Brussels/Rome 1995, nr. 53.
