Auteur: Judith Niessen
Het grootste deel van onze kennis over het leven van de schilder, tekenaar en prentontwerper Joos van Winghe hebben we te danken aan zijn biografie door Karel van Mander, opgenomen in diens Schilder-boeck uit 1604.1 Van Mander is niet altijd even consistent. Zo zou Van Winghe volgens de kunstenaarsbiograaf zijn geboren in 1544 en in 1603 op 61-jarige leeftijd zijn overleden. Van Winghes sterfdatum wordt bevestigd door documenten uit die tijd, maar zijn geboortejaar blijft onzeker. Over de leertijd van Van Winghe is niets bekend. Volgens Van Mander verbleef hij vier jaar in Rome in het huis van een kardinaal. Via Frankrijk keerde hij in 1568 terug naar Brussel. Daar trad hij in dienst van Alexander Farnese, die vanaf 1578 gouverneur van de Nederlanden was. In 1584 emigreerde Van Winghe naar Frankfurt, waar hij in 1588 officieel als burger werd ingeschreven. Mede op basis van een door Van Mander beschreven geschilderde allegorie, Het benouwde Belgica – een geketende personificatie van Belgica, de Nederlanden – wordt ervan uitgegaan dat deze verhuizing politiek gemotiveerd was en dat Van Winghe de Spaanse overheersing in de Zuidelijke Nederlanden ontvluchtte.
Op basis van enkele door Van Mander genoemde en door de kunstenaar gesigneerde schilderijen en een gemonogrammeerde tekening in Brussel, is van Joos van Winghe een klein geschilderd en getekend oeuvre samengesteld.2 In Frankfurt lijkt hij vooral ontwerptekeningen voor prenten gemaakt te hebben. Deze werden in prent gebracht door graveurs als Jan en Raphael Sadeler, Crispijn de Passe en Theodor de Bry (zie inv. nr. MB 1744). Van Winghe werd sterk beïnvloed door het maniërisme uit centraal Italië en de Venetiaanse schilderkunst. Ook onderging zijn werk invloed van de School van Fontainebleau, zodat wel verblijf in Parijs (op zijn terugreis uit Italië) wordt vermoed. In de jaren 1590 ontmoette Van Winghe in Frankfurt de internationaal befaamde schilder Bartholomeus Spranger, hofschilder van keizer Rudolf II in Praag, wiens maniëristische stijl invloed op Van Winghe uitoefende.
Noten
1 Van Mander 1604 (ed. Miedema), fol. 264r-264v. Deze biografie is gebaseerd op Turner 1996, dl. 33, pp. 252-253 (D. Limouze).
2 De tekening Christus wast de voeten van de apostelen bevindt zich in Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, inv. nr. 6737, zie Washington/New York 1986, nr. 121.
