De asbestsanering

Voordat de renovatie van Museum Boijmans Van Beuningen echt van start kan gaan, moet alle asbest worden verwijderd. Dat is nogal een complexe klus. Het museumgebouw, ontworpen door Van der Steur is een rijksmonument (bouwjaar 1935). Hierdoor worden er strenge eisen gesteld aan de noodzakelijke asbestsanering. De werkzaamheden vinden plaats in overleg met en onder toezicht van zowel de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed als van het bureau Monumenten & Cultuurhistorie van Stadsontwikkeling van de Gemeente Rotterdam.

In zowel het Van der Steurgebouw en het Bodongebouw is veel asbest aanwezig. Dit wordt tijdens de asbestsanering zorgvuldig verwijderd met behoud van de monumentale delen. Het asbest is te vinden in de luchtkanalen van het ventilatie- en verwarmingssysteem, op sommige delen ook achter de monumentale lambrisering.

Begin januari 2021 startte de aannemer A.Van Liempd sloopbedrijven met de voorbereidingen voor de asbestsanering, waaronder het opzetten van een bouwplaats. De daadwerkelijke sanering is gepland tot en met de zomer van 2022. Nadat de asbestsanering heeft plaatsgevonden, kan de daadwerkelijke renovatie van het museumgebouw beginnen. Wat komt er eigenlijk allemaal kijken bij de asbestsanering bij een rijksmonument? Wij vroegen het Rudy de Braal, projectleider Gemeente Rotterdam en Sjors van Gorp, operationeel directeur A. van Liempd Sloopbedrijven BV.

Wat is asbest en wat is de noodzaak van deze grootschalige operatie?

Rudy: Asbest is in principe een natuurlijk product. In het verleden werd het heel vaak gebruikt in verband met brandscheidingen. Asbest is niet brandbaar, dus daarom werd het vroeger heel veel toegepast in gebouwen. Als asbest hecht gebonden is vormt het geen gevaar, maar op het moment dat het breekt kunnen er vezels uit loskomen. Die vezels zijn kankerverwekkend. Op een gegeven moment is het wettelijk geregeld dat asbest niet meer toegepast mocht worden in gebouwen. In oude monumentale gebouwen voor ’94 zie je nog steeds dat asbest toegepast is en dat zal uiteindelijk weer verwijderd moeten worden. Dit gebeurt ook hier bij Museum Boijmans Van Beuningen.

Waar in het gebouw zit asbest?

Rudy: Het asbest is hier vaak toegepast in de asbesthoudende luchtkanalen van de ventilatiesystemen. Het is allemaal verwerkt achter en in de muren en kanalen, dat was ook het grote probleem. Het museum kon niet overal schilderijen ophangen, met het risico dat je in asbestkanalen boort of zaagt. Uiteindelijk is er besloten om het asbest allemaal te saneren. Dit betekent dat alle muren opengemaakt moeten worden om erbij te komen. Dat is een hele grote ingreep geweest voor het monument en vandaar ook de lange sluiting om dat te realiseren.

Wat moet er allemaal geregeld worden/gebeuren bij zo een grote klus?

Rudy: In de eerste instantie moet vanuit de gemeente een aannemer geselecteerd worden en dat is A. van Liempd geworden. Wat wij als gemeente gezamenlijk moesten regelen is het maken van een plan van aanpak om daadwerkelijk te kunnen saneren. Alles moest opgeschreven worden in een plan van hoe we het aan wilden vliegen. Dat is een document geworden van zo’n 170 pagina’s.

Sjors: Het plan is ook getoetst door de vergunningsverlener, specifiek gericht op het monument en zoveel mogelijk behoud ervan. Daar hebben we echt op toegespitst. We hebben allemaal afschermingen moeten aanbrengen en er is hier tijdelijk een klimaatsysteem geplaatst door de gemeente. Gezien het gebouw nu niet meer in gebruik is en we de luchtbehandelingssystemen weghalen, gaat het op een gegeven moment natuurlijk achteruit in z’n toestand. Vandaar de plaatsing van een tijdelijk klimaatsysteem.

Hoe behoud je monumentale delen?

Rudy: Wat belangrijk is om te weten is dat voorafgaand aan de sanering zoveel mogelijk monumentale zaken uit het gebouw zijn verwijderd. De oude rode kluizen beneden, waar vroeger de kunstobjecten in opgeslagen waren, werden ingericht als geklimatiseerde omgeving voor opslag van die materialen, waaronder lambrisering en deuren. Er waren ook gedeeltes van lambrisering die niet weg konden, zoals die gebogen doorgangen. Omdat er steeds lambriseringsmateriaal achter bleef hebben we speciaal een heel ventilatiesysteem aangelegd. Dat is een investering van dik een miljoen geweest vanuit de gemeente om hier het klimaat optimaal te behouden voor die monumentale zaken.

Wat was de grootste uitdaging voor jullie als asbestsaneerders van dit pand?

Sjors: Voor ons was dat het complete plan van aanpak en de theorie, bedenken hoe we dit gaan uitvoeren. Wij zijn praktijk-gedreven vanuit ons bedrijf [A. van Liempd] en we waren wel bekend met monumenten, maar hier was echt een plan van bijna 170 pagina’s voor nodig. Letterlijk alles moest hierin vastgelegd worden.

Rudy: Daar hebben we ons eigenlijk een beetje op verkeken. Het zit allemaal wel in je hoofd, maar zet dat maar eens goed op papier voor de vergunningverlener. Dat heeft echt wel tijd gekost en vertraging opgeleverd in het proces. De aanbesteding was geregeld en de aannemers stonden klaar, maar dat plan goedgekeurd krijgen is echt hell of a job geweest.

Sjors: Wij wilden heel graag van start en hadden, wat Rudy al zei, alles in ons hoofd van hoe we het wilden aanpakken. Maar dat vertalen op papier was wel ons grootste struikelblok. En de grootste frustratie.

Hoeveel mensen zijn erbij betrokken?

Sjors: We hebben hier op dit moment iedere dag 25 tot 30 werklieden aan de slag. Dit zijn saneerders, mensen die alleen asbest verwijderen. In de opstartfase moest er sloopwerk verricht worden, zoals het openmaken van de muren, dat werd gedaan door een tiental mensen. Daarnaast hebben we een team, waaronder ik zelf, die de aansturing doet. Dat zijn er ook zo’n 7 à 8. Dan ga je richting de 45 die hier sinds januari 2021 bezig zijn. In de coronatijd is de planning bovendien ook wat opgeschoven, aangezien we in die tijd elke week wel minimaal vijf mensen hadden die niet aanwezig konden zijn vanwege de toen geldende maatregelen. Vervanging zoeken lukte namelijk niet altijd. Het voordeel was natuurlijk wel dat de jongens tijdens het werk dermate beschermd waren dat ze elkaar niet konden besmetten.

Hoe ver staat de asbestsanering op dit moment?

Sjors: Van der Steur is 95% gereed en Bodon zit nu ongeveer op 90%. De kelder en begane grond zijn klaar en nu zijn we bezig met de eerste etage en de zolder, die pakken we gecombineerd aan. We zijn gedurende het verwijderen zo’n 30% meer asbest tegengekomen dan we hadden verwacht.

Wanneer zijn jullie begonnen met de voorbereiding van het project?

Sjors: We zijn in 2020 begonnen met wat proeven en testopstellingen. Daarna konden we fysiek aan de slag.

Wanneer zijn jullie begonnen met de daadwerkelijke asbestsanering?

Sjors: In januari 2021 konden we fysiek van start gaan. Dan begin je met het inrichten van het bouwterrein en afscherming van onder andere de vloeren. In mei/juni 2021 kwamen de eerste medewerkers om te beginnen met het verwijderen van het asbest. In principe hebben we er ongeveer een jaar over gedaan.

Wat zijn jullie tegengekomen tijdens de sanering?

Sjors: We staan nu bij een oud krantenartikel uit 1934 dat als verloren bekisting is gebruikt, maar we zijn bijvoorbeeld ook pakjes sigaretten en een Heineken blikje uit die tijd tegengekomen. Die bouwvakkers hadden natuurlijk ook nog van alles in hun kledij zitten, wat ze te pas en te onpas hebben laten liggen.

Wanneer verwachten jullie dat het gebouw asbestvrij is?

Sjors: We streven ernaar om klaar te zijn aan het begin van de zomer 2022. Echter gezien de uitdagingen die we zijn tegengekomen, zoals schuine kanalen in de muren, houden we er rekening mee dat die zich altijd kunnen voordoen. Op zulke momenten gaan we er weer voor zitten en bedenken hoe we die uitdagingen kunnen aanpakken.