Maria met Kind, zittend in de hortus conclusus

Vraag maar raak

• Lotte Willems vroeg

  Hallo,
  Voor mijn masterproef gebruik ik dit schilderij over de hortus conclusus als algemeen inspiratiebeeld in mijn onderzoek. Ik zou graag nog wat meer details te weten komen over de architecturale elementen in de hortus conclusus (en/of in dit schilderij), en de symboliek dat deze elementen hebben.
  Ik hoop dat jullie mij verder kunnen helpen met mijn onderzoek.
  Alvast bedankt
  Lotte Willems

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Lotte, Je kunt nadere informatie over dit schilderij vinden in de volgende publicaties:
  *C. de Brün & K. Eskelinen (eds.), exh. cat. Linnaeus and glimpses of paradise, Helsinki (Sinebrychoff Art Museum) 2022
  *Van Eyck to Bruegel 1400 to 1550: Dutch and Flemish Painting in the collection of the Museum Boymans-van Beuningen - 186-189
  Verder vond ik nog het volgende tekstje in onze collectiedatabase, waarin je wellicht ook nog wat handvaten vindt voor je onderzoek:
  Deze 'Maria met kind, zittend in de hortus conclusus' lijkt het op het eerste gezicht een normale voorstelling van Madonna met kind. Maria zit met het kind in een ommuurde tuin, de zogenaamde hortus conclusus. Het beeld van de tuin is ontleend aan het Hooglied 4:12: "Een gesloten hof ben je, mijn zuster, mijn bruid, een gesloten hof, een verzegelde bron." Deze gesloten hof werd als een symbool voor Maria's maagdelijkheid gebruikt. De appel die zij aan het kind geeft, symboliseert traditioneel de vrucht van de boom van de kennis van goed en kwaad uit het paradijs. Het duidt daarom het Christuskind aan als degene die de mensheid zal verlossen van de erfzonde.
  Opvallend is dat de houding van Maria en kind op exact dezelfde wijze voorkomen op een prent van Jan Gossaert. De architectuur op de achtergrond is eveneens opmerkelijk. In de eerste plaats omdat er een meer dan gebruikelijke aandacht aan besteed is. Het schilderij kan dan ook beschouwd worden als een combinatie van een historiestuk en een architectuurschilderij. In de tweede plaats is het bijzonder omdat het decor vrijwel exact lijkt op de achtergrond van een schilderij dat toegeschreven wordt aan een navolger van Joachim Patinir.
  Succes en hartelijke groet, Els

• Lotte vroeg

  Wat stelt het schilderij voor? Wat is de betekenis van dit schilderij?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Lotte, het schilderij heeft een christelijk-religieus onderwerp. De vrouw met de blauwe jurk is de heilige maagd Maria en haar kind is Jezus, de zoon van God. Zij zitten in de hortus conclusus - dit is Latijns voor 'besloten tuin'. Je ziet ook dat ze in het groen zit en dat de tuin afgesloten is met een muurtje. Daarbuiten vindt het alledaagse leven plaats (werken, eten, slapen), binnen de tuin is rust en kun je nadenken en bidden, met andere woorden: daar is ruimte voor het geestelijke leven. In de tijd dat dit schilderij werd gemaakt begonnen mensen oog te krijgen voor de natuur en daarom werd de hortus conclusus een geliefd onderwerp. De schilders konden laten zien dat ze bepaalde planten (en soms ook dieren) kenden en op het doek konden weergeven. Eerder was hier in de schilderkunst geen ruimte voor, toen ging het alleen over de bijbelse verhalen. Ik hoop dat je hier wat aan hebt. Hartelijke groet, Els