Zelfportret

Vraag maar raak

• Merel vroeg

  Hoe werd je de leerling van Rembrandt?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Merel. Je ouders konden aan Rembrandt vragen of je bij hem in de leer mocht gaan. Je moest dan natuurlijk wel wat talent hebben, want les krijgen van Rembrandt kostte veel geld: 100 gulden per jaar. In die tijd verdienden maar weinig mensen meer dan 1 gulden per dag, dus reken maar uit! Rembrandt is zelf ook ooit leerling geweest, vanaf zijn 15e tot zijn 18e was de Leidse schilder Jacob van Swanenburgh zijn leraar. Later ging hij ook nog in de leer bij de schilder Pieter Lastman in Amsterdam. Groeten, Peter

• marga van wijngaarden vroeg

  Ik ben gisteren in het Boijmans geweest en wat me opviel was dat 'veel' schilderijen bijna niet meer goed te bekijken waren omdat ze wel heel erg donker geworden waren. Worden er wel schilderijen schoongemaakt om ze weer wat helderder te laten zijn? Of is dit te kostbaar? Groeten, Marga

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Marga, Donkere schilderijen: Dat hangt van heel veel af. Het kan een vernis zijn die is verkleurd, donker geworden. Het kunnen pigmenten zijn die verdonkeren. Zo kan blauw bijvoorbeeld bijna zwart worden, kijk maar naar de mantel van Maria bij Fra Angelico. En heel belangrijk is ook dat schilderijen die op een bruine ondergrond zijn geschilderd, zeer vaak in de loop der eeuwen nadonkeren. Dat geldt dan vooral voor Italiaanse schilderijen, vooral uit de 17de en 18de eeuw, toen het zeer gebruikelijk was om op een bruine ondergrond te schilderen. Ook Nederlandse kunstenaars die in Italië werkten gebruikten deze techniek. Een goed voorbeeld is het werk van Sweerts, Tekenaar bij een fontein. Keuze tot restauratie: Het belangrijkste argument om te gaan restaureren is dat de verf van een schilderij niet vastzit (dat de verf dus bladdert), zodat er gevaar bestaat dat er originele verf verloren gaat. Daarnaast kan de drager, en dat geldt dan vooral voor panelen, niet in goede conditie zijn, zodat er bijvoorbeeld spanning op de verflaag ontstaat waardoor er gevaar is voor bladderen. Dit is nog wel eens het geval als er een parket (latten) op de achterkant van een paneel is geplakt waardoor het oorspronkelijke paneel niet goed kan bewegen. Daarnaast is een belangrijk argument als de vernis zeer vergeeld is of als de retouches zeer verkleurd zijn, waardoor het oorspronkelijk beeld van het kunstwerk niet meer te zien is. In principe zijn we altijd terughoudend met restauraties, als het niet echt hoeft dan liever niet. De Tobit en Anna zal ongetwijfeld altijd al vrij donker zijn geweest, maar ongetwijfeld is het ook nagedonkerd omdat het op een bestaand schilderij van een stilleven is geschilderd dat een donkere achtergrond heeft. Doordat verf in de eeuwen heen transparanter wordt schemert die donkere verf er nu doorheen. Met vriendelijke groet, Friso Lammertse Conservator

• Luuc vroeg

  Waarom kijkt de man zo serieus?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Luuc, Het was in die tijd eigenlijk niet netjes om lachend geportretteerd te worden. Je wilde laten zien hoe belangrijk je was, of hoe rijk, en daarbij past een serieuze houding beter dan een lach. Groeten, Rianne

• Caroline Dubois vroeg

  Waarom zijn de schilderijen uit die tijd altijd zo donker?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Caroline, Een belangrijke reden was dat kunstenaars in die tijd binnen schilderden, in hun atelier. Daar was het behoorlijk donker omdat er nog geen elektrisch licht bestond. Bovendien kan een schilderij naar verloop van tijd ook verkleuren, vaak wordt de vernislaag donkerder van kleur en het schilderij kan ook vuil zijn. Groeten, Rianne

• Donna vroeg

  Waarom maakten schilders zelfportretten?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Donna, Schilder kunnen verschillende redenen hebben om een zelfportret te maken. Dit kan zijn om te oefenen met het schilderen van gezichten of karaktertrekken, jezelf als model gebruiken is immers goedkoop. Een andere reden is dat de schilder door middel van het schilderij iets over zichzelf wil vertellen. Groet, Esther