Het ontwerp in 9 stappen
Architecten Fokke Moerel en Arjen Ketting van MVRDV begeleiden de bouw van Depot Boijmans Van Beuningen. Samen leggen ze het ontwerp uit in negen stappen.
1. ‘Eureka moment’
Ons architectenbureau MVRDV werkt sinds 2013 aan het ontwerp van het depot. Op een bepaald moment zaten we met een groep architecten rond een tafelgrote maquette van het Museumpark en de omliggende gebouwen. We wilden het park zoveel mogelijk intact laten en een gebouw ontwerpen dat de groene omgeving zo min mogelijk zou aantasten. We stoeiden met het idee van een gebouw in een ronde vorm – een gebouw waar je omheen kunt lopen. Er stond een rood schaaltje gevuld met suikerklontjes op tafel en we kwamen tot de conclusie: dat moet de vorm van het gebouw worden. Door de gevel spiegelend te maken versterk je de groene omgeving.
2. Grondoppervlak
Door de komvorm is de oppervlakte die het depot op de grond inneemt zo klein mogelijk terwijl het dakoppervlak zo groot mogelijk is; onderin is de diameter veertig en bovenin zestig meter. Een mooie bijkomstigheid is dat de oppervlakte van het dakterras met het uitzicht over de stad, zo groot mogelijk is geworden.
3. Een gevel van glas
De gevel bestaat uit 6.609 vierkante meter glas, verdeeld in 1.664 panelen. Er worden vijf verschillende glastypen gebruikt gecodeerd met een kleur. Het groen gecodeerde glas is spiegelglas. Het grijs gecodeerde glas is spiegelglas met daarop een stickerlaag die het minder spiegelend maakt. Dat glas zit aan de kant van het Erasmus MC zodat de privacy van de patiënten gewaarborgd wordt. Achter het lila en lichtblauw gecodeerde glas zitten werkruimtes waar daglicht nodig is. Dat glas is transparant. Het spiegelende glas loopt geleidelijk over in het transparante glas. Het roze gecodeerde glas op de begane grond wordt gebruikt voor de deuren. Het roze glas op het dak is ook transparant zodat bezoekers van het uitzicht over de stad kunnen genieten.
4. Publieksentree
Bezoekers betreden het gebouw via de publieksentree met deuren van ongeveer drie meter hoog. De deuren hebben hetzelfde openingsmechanisme als een stadsbus; een paar armen duwen de twee deurpanelen over de zijkant naar buiten. Als de deuren dicht zijn, sluiten ze volledig aan op de ronde gevel; ze tasten de ronde vorm van het gebouw niet aan.
5. Aansluiting op de grond
Om te onderzoeken hoe de gevel gaat aansluiten op de grond hebben we hebben twee modellen gemaakt op ware grootte. Op beeld 1 zie je dat de gevel links als het ware de grond ingaat terwijl hij rechts rond loopt. We vonden het belangrijk dat de gevel er niet uitziet alsof hij is afgekapt, maar op de grond staat alsof het gebouw als het ware is ‘geland’. Bij beeld 2 zie je bij de rechtergevel een duidelijke schaduw die de illusie geeft dat het gebouw los van de grond staat.
'Het gevelontwerp geeft de illusie dat het gebouw is 'geland'.'
- Fokke Moerel
6. Daktuin
De groene omgeving waar het gebouw in komt te staan, komt in het ontwerp terug in de daktuin met grand café, die bovenop het gebouw wordt gerealiseerd. Er komen in totaal vijfenzeventig bomen die bij aanplant zes à zeven meter hoog zullen zijn. We planten daar Betula pubescens aan, een zachte berk die voorkomt als eenstammige en meerstammige soort. We hebben gekozen voor de meerstammige variant omdat die een voller beeld geeft. Als je vanuit de lucht loodrecht naar beneden op het depot kijkt, loopt het groen van de daktuin over in de groene omgeving van het park.
7. Craquelé
Het ontwerp voor het landschap op de begane grond geeft een effect alsof het depot op de grond is ‘geland’ waarbij een soort craquelé naar de zijkanten is ontstaan. We hebben een test gedaan met een pot die we ruw op een spiegel hebben gezet. De spiegel breekt dan zodanig, dat vanuit het middelpunt allemaal glasscherven ontstaan. Dit vormde de basis voor ons ontwerp. De wandelpaden op het dak lopen niet recht maar hoekig; op die manier sluiten ze naadloos aan bij het landschap op straatniveau. Tussen die paden door heb je groene gedeeltes met bomen en gras.
8. Zes verdiepingen
In het gebouw komen twee stromingen in dezelfde ruimte: die van de kunst en die van het publiek. De centrale ruimte wordt leeg gehouden; een atrium met dertien zwevende vitrines waarin kunstwerken uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen worden geplaatst. Er komen verschillende liften: een expreslift, een publiekslift, een kunstlift en een personeelslift. En er komen trappen die dwars door het Atrium gaan en de verschillende publieke ruimtes met elkaar verbinden. Elke atriumtrap krijgt een tussenbordes exact in het centrum van het gebouw, waardoor bezoekers de mogelijkheid krijgen om vanuit het hart van het gebouw naar buiten te kijken. Op de verdiepingen een tot en met vijf komen depots. Verder komt op de begane grond het entreegebied, op de eerste verdieping de vloer van het Atrium, op de tweede het educatiecentrum, op de derde en vierde verdieping de galeries en op de vijfde de ruimte van Stichting De Verre Bergen. De zesde verdieping wordt volledig publiekelijk toegankelijk met het restaurant, de galerie en de daktuin met de meerstammige berken.
9. Duurzaamheid
Het depotgebouw is zo ontworpen, dat het bijzonder duurzaam zal zijn. Bij de constructie worden zo veel mogelijk materialen gebruikt met een duurzame herkomst, zoals gerecycled toeslagmateriaal in het beton. De keuze voor innovatieve materialen en technieken, maakt het energieverbruik in het gebouw uiterst efficiënt. Het gebouw maakt gebruik van warmte-koude opslag in de bodem, bevat een nieuw systeem voor de klimaatbeheersing en regenwateropslag die water leveren voor de daktuin en het doorspoelen van de toiletten. Ook wordt het depot voorzien van LED verlichting en waterloze urinoirs. Op het dak worden vijfenzeventig bomen, grassen en sedum aangeplant. Ook zal het pand state-of-the-art zijn in het gebruik van zonne-energie; zonnepanelen op het dak van het depot zullen het depotgebouw van elektriciteit voorzien.
Depot Journaal
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Depot Journaal #1 dat deel uitmaakt van een serie van 6. Wil je graag alle gedrukte edities thuis ontvangen? Stuur dan een email naar info@boijmans.nl met je volledige naam en adres, plus de vermelding ‘ontvangst Depot Journaal’.