Projet pour la toile ʻPremier amourʼ (huile) (Voorstudie voor het doek ʻPremier amourʼ (olieverf))

Auteur: Marijke Peyser

In het najaar van 1971 organiseert Renilde Hammacher-Van den Brande, destijds hoofdconservator moderne kunst van Museum Boijmans Van Beuningen, de eerste overzichtstentoonstelling van Man Ray in Nederland.^[1] In totaal worden 287 werken getoond, variërend van schilderijen, collages, tekeningen, aquarellen, gouaches, objecten en rayografieën tot cliché verres, boeken en grafiek. De tentoonstelling geeft daarmee een indruk van de veelzijdigheid van het oeuvre. In de catalogus die bij de expositie verschijnt, typeert Hammacher de kunstenaar als volgt: ‘Man Ray is één van de stoutmoedigste baanbrekers van de kunst van onze tijd’.^[2]

In het museumarchief bevindt zich een uitgebreide briefwisseling rond de tentoonstelling tussen conservator en kunstenaar.^[3] Over en weer wordt in het Frans gecorrespondeerd over bruiklenen, kunsttransporten en geldzaken. Na afloop van de tentoonstelling schrijft Hammacher aan Man Ray: ‘Ik heb mijn directeur [J.C. Ebbinge Wubben] laten weten dat u eventueel bereid bent om uw grote doek “Mon Premier Amour” aan het museum te schenken. Uw voornemen heeft hem zeer getroffen. Uw schenking wordt in dank aanvaard. Dit belangrijke werk zal een ereplaats krijgen in de nieuwe vleugel van het museum, die volgend jaar geopend wordt’.^[4]

Mon premier amour is een zeldzaam geometrisch abstract doek in het oeuvre van de kunstenaar, met kleurige vlakken die als een collage over elkaar heen vallen. De titel verwijst naar een uitspraak van Man Ray: ‘Na allerlei soorten werk te hebben verricht ben ik weer terug bij mijn eerste liefde, de schilderkunst, en ik ben haar trouw gebleven’.^[5] Twee technieken waar de kunstenaar al ruime ervaring mee heeft vinden hun weerslag in dit werk: collage en aerografie. Al in zijn vroegste werken past Man Ray de collagetechniek toe. Een goed voorbeeld is de serie Revolving Doors (1916-1917) die bestaat uit stukken papier bevestigd op een papieren ondergrond. In dezelfde periode experimenteert hij met aerografie: het opbrengen van kleur met behulp van een op basis van lucht werkende verfspuit om een zacht fotografisch effect te krijgen (zie ook The Rope Dancer Accompanies Herself with Her Shadows).^[6] In het olieverfschilderij Mon premier amour is de kleur aangebracht met een spuit die normaliter dient ter verdelging van insecten, waarna Man Ray de verf met een paletmes gladstreek.^[7]

Dit gelijknamige werk op papier in de museumcollectie is een voorstudie voor het olieverfschilderij. Aansluitend op de genereuze gift van Man Ray schrijft Hammacher aan de kunstenaar dat het museum graag meer werk wil aanschaffen, in het bijzonder ‘De collage “Mon premier amour” [sic], die zo prachtig samengaat met het grote schilderij’.^[8] Man Rays antwoord is positief. Nog hetzelfde jaar, 1972, wordt de aankoop gedaan.