Johannes, het Evangelie schrijvend

Vraag maar raak

• Dean de Jong vroeg

  Aan de rand van het water, op het zand, liggen allemaal edelstenen, stukjes koraal,parels etc. Wat is hiervan de betekenis?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Dean, Dankjewel voor je interessante vraag. Omdat dit schilderij zo lang geleden is gemaakt, door een kunstenaar waarvan we de naam niet kennen en waarover geen geschreven bronnen zijn bewaard, is het heel moeilijk om iets met zekerheid te zeggen over de betekenis van deze en dergelijke details. Je kunt aan het schilderij echter wel zien dat de kunstenaar met grote aandacht keek naar de wereld om zich heen en, in tegenstelling tot collega's van een eeuw eerder die de heilige figuren nog vaak tegen een effen (gouden) achtergrond zetten, oog had voor de schoonheid van de natuur. Het zou kunnen dat de kunstenaar zijn verwondering over de rijkdom van de aarde op deze manier heeft willen laten zien. We zullen het waarschijnlijk nooit zeker weten. Hartelijke groet, Els

• L. C. B. vroeg

  Op de rots lijkt de letter 'P' te staan. Is dit daadwerkelijk een 'P' die dan logischerwijs vast voor Petrus staat, of is het toch een kruisteken?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Lydia, De figuur op dit schilderij is herkend als Johannes op grond van de woorden die hij al op het papier heeft geschreven voordat de duivel zijn inktpot stal, namelijk 'In den beginne was het woord etc.' (dit in het Latijn: in principio erat verbum et verbu erat etc.) De apostel Petrus heeft andere attributen (vaak een sleutel) en ook een andere betekenis. Of er een P of een kruis in de rots staat kan ik helaas ook niet goed zien. Misschien is het een schaduw in de rots die toevallig op beide lijkt. Hartelijke groet, Els

• Wilke vroeg

  Wat valt er allemaal te vertellen over de gevleugelde figuur op de achtergrond?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Wilke, de gevleugelde figuur op de achtergrond is een duivel die de inktkoker van Johannes probeert om te keren en de schrijfveer probeert te stelen zodat hij niet verder kan schrijven. Groeten, Lisa

• Marijke van der Hoek vroeg

  Wat is er van de maker bekend?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Marijke, Dank voor je vraag. Ik heb hem neergelegd bij onze conservator oude kunst, Ruben Suykerbuyk en hij schrijft dat de toeschrijving van het schilderij een moeilijke kwestie is. In de eerste catalogus van het museum (1849) werd het toegeschreven aan Hans Memling, later aan Rogier van der Weyden en vanaf 1880 aan Dirk Bouts. Die laatste suggestie is lang blijven doorleven, en dat is heel begrijpelijk omdat verschillende elementen in de compositie precies zo voorkomen in andere werken van Bouts (het gaat met name om het landschap links vooraan en de rotspartij rechts achteraan). Toch zijn er belangrijke stilistische verschillen, waardoor Bouts zelf toch weer afvalt en de noodnaam 'Meester van de Rotterdamse Johannes op Patmos' in het leven is geroepen. Er is al eens een gesuggereerd dat het Bouts’ oudste zoon Jan zou zijn, maar het lijkt nu waarschijnlijker dat het dezelfde kunstenaar is als de Meester van de Lucialegende, die actief was in Brugge. De stilistische overeenkomsten met diens werk zijn frappant. Dit schilderij kan beschouwd worden als één van zijn meesterwerken. Hartelijke groet, Els

• Dick Rietveld vroeg

  Wat betekent de dieprode kleur van de kledij van Johannes?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Hallo Dick, Dank voor je vraag. Johannes de Evangelist werd door kunstenaars eigenlijk steevast weergegeven in een rode mantel, waardoor hij door de eeuwen heen steeds gemakkelijk herkend kan worden (ook bijvoorbeeld in andere scènes, zoals een kruisiging, of een bewening). Maar het is onduidelijk waar de keuze voor rood precies vandaan komt.Hopelijk heb je hier wat aan. Hartelijke groet, Els

• Gerrit Visser vroeg

  Waarom wordt dit schilderij zo vaak 'Johannes op Patmos' genoemd, terwijl het geschrevene zo duidelijk het Evangelie naar Johannes is, niet de Openbaring van Johannes?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Beste Gerrit, u heeft volledig gelijk maar helaas kunnen wij niet bij alle instellingen gaan reclameren dat ze de titel fout hebben. Friso Lammertse, Conservator oude schilder- en beeldhouwkunst

• Tine Pieterse vroeg

  Wat zijn de afmetingen van 'Johannes, het Evangelie schrijvend'?

• Museum Boijmans Van Beuningen antwoordde

  Dag Tine, dit schilderij is 69,8 x 65 cm, groeten, Sophie