Auteur: Judith Niessen
Over het leven van de Amsterdamse schilder, cartograaf, prentmaker en tekenaar Cornelis Anthonisz is weinig bekend.1 Hij behoorde tot de belangrijkste Amsterdamse kunstenaarsfamilie van de vroege zestiende eeuw: hij was een kleinzoon van de schilder Jacob Cornelis van Oostsanen (ca. 1472-1533) en diens zoon, de portretschilder Dirck Jacobsz (ca. 1497-1567), was zijn oom. Anthonisz werd geboren omstreeks 1505.2 Mogelijk bracht hij zijn leertijd door in het atelier van zijn grootvader. Uit een document uit 1527 blijkt dat Anthonisz gehuwd was met Geert Jansdr, dochter van de pastoor van de Amsterdamse Nieuwe Kerk. Zijn vroegste werk, De Braspenningmaaltijd (Amsterdam Museum), dateert uit 1533.3 Een tweede geschilderd werk dat van hem bekend is, is een geschilderde plattegrond van Amsterdam (1538).4 Verder weten we weinig over zijn werkzaamheden als cartograaf. Tussen 1535 en 1553 maakte Anthonisz een drietal etsen en een groot aantal houtsneden.5 Dit waren vorstenportretten, ten voeten uit of te paard, een stamreeks met de graven van Holland en het geslacht van Bredero. Daarnaast maakte Anthonisz houtsneden met een allegorisch en moraliserend karakter en een vaak uiterst originele iconografie.6 Uit opschriften blijkt dat hij voor de uitgave van zijn prenten nauw samenwerkte met de Amsterdamse houtsnijder en uitgever Jan Ewoutsz. Onbekend is hoe de taakverdeling precies was: mogelijk leverde Anthonisz alleen de ontwerpen en was Ewoutsz verantwoordelijk voor het snijden van de voorstellingen in de houtblokken.<
Op stilistische gronden wordt aan Cornelis Anthonisz een reeks tekeningen voor kleine glasruitjes toegeschreven, al ontbreken bewijzen dat hij als ontwerper voor glasramen werkzaam is geweest.7
Noten
1 Deze biografie is gebaseerd op de biografieën van G. Luijten in Amsterdam 1986, p. 199 en van C. Armstrong in Armstrong 1990, pp. 10-18.
2 Armstrong 1990, p. 11.
3 Zie daarvoor Amsterdam 1986, nr. 75.
4 Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA 3009
5 Zie voor zijn etsen Amsterdam 1986, nr. 157.
6 Zie daarvoor Armstrong 1990.
7 New York 1995, pp. 189-190.
