Berglandschap met de vlucht naar Egypte

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Op de voorzijde van dit blad is links op voorgrond de Vlucht naar Egypte uitgebeeld: Maria zit met het Christuskind op een ezel, die wordt geleid door Jozef. Zij staan op het punt een afgodsbeeld te passeren – schetsmatig getekend, hoog op een dunne sokkel – dat prompt naar beneden valt. Het betreft hier een legende die is ontleend aan het apocriefe Evangelie naar Pseudo-Mattheüs en als motief regelmatig in de zestiende-eeuwse, Nederlandse kunst voorkomt.¹ De vlucht speelt zich af in een fantasielandschap met bergen, een burcht, een stad en schepen in een haven. De hoge rotspartijen en verspreid liggende bebouwing sluiten aan op de landschappen die vanaf de eerste decennia van de zestiende eeuw in de Zuidelijke Nederlanden getekend en geschilderd werden. De grote boogbrug op achtergrond, links van het midden, is een motief dat ook voorkomt in het Errera-album.²

De keerzijde van het blad toont een landschap dat blijkens het opschrift en het bijgetekende sterrenbeeld Vissen bedoeld is als de tweede voorstelling in een reeks met de Twaalf Maanden. Door het schetsmatige karakter is moeilijk te onderscheiden of de uitgebeelde figuren seizoensgebonden activiteiten verrichten. Vermoedelijk wordt links hout binnengehaald, opdat binnen de haard kan branden, en vinden rechts de eerste werkzaamheden op het land plaats.

Hoogstwaarschijnlijk zijn beide voorstellingen van dezelfde hand, al is de verso krachtiger opgezet. Door de overtuigender dieptewerking is deze het meest geslaagd van de twee. De losse manier van tekenen, met snel opgezette figuren en wassingen, is kenmerkend voor de stijl van de Meester van het Hermitage Schetsboek, ofwel Pseudo-Vinckboons.³