De ouderlingen bespieden Suzanna

Auteur: Judith Niessen

Naast zitten twee ouderlingen op een bank en kijken door het raam naar de mooie en rechtschapen Suzanna die met twee dienaressen door een tuin loopt. Beide mannen reiken hun armen naar haar uit. Het tafereel is de opmaat voor de brutale confrontatie die Suzanna nog te wachten staat. Het verhaal is ontleend aan één van de apocriefe toevoegingen aan het oudtestamentische boek Daniël. Daarin wordt beschreven hoe beide ouderlingen hun oog hebben laten vallen op de mooie Suzanna en op een warme dag hun kans schoon zien. Als Suzanna zich onbespied waant en gaat baden in de besloten tuin van haar huis, vallen de mannen haar lastig. Zij stellen haar voor de keuze: óf zij geeft zich aan hen over óf zij beschuldigen haar van overspel met een onbekende jongeman. Suzanna weigert zich door de ouderlingen te laten chanteren en wordt vervolgens door hen vals beschuldigd. In het daarop volgende proces wordt zij ter dood veroordeeld. Voordat het vonnis kan worden uitgevoerd, grijpt de jonge Daniël in. Hij ondervraagt de ouderlingen afzonderlijk van elkaar naar details van de gebeurtenis, waarover zij elkaar tegenspreken.¹ Suzanna wordt daarop vrijgesproken en de ouderlingen worden veroordeeld tot wat zij Suzanna hadden willen aandoen: ze worden ter dood gebracht door steniging.

De tekening is vermoedelijk een ontwerp voor een glasruitje, dat behoort tot een reeks met de geschiedenis van Suzanna. Een tekening van Jan Swart, die wellicht tot dezelfde serie behoort, bevindt zich in Amsterdam.² Hier is het moment weergegeven dat Suzanna tijdens haar bad overvallen wordt door de twee ouderlingen. Het blad in Amsterdam heeft in ieder geval dezelfde maten. Gelet op het monogram EM (afb.) op de keerzijde, dat als een collectiemerk gelezen kan worden, bevond het zich bovendien op een zeker moment in dezelfde collectie als de Rotterdamse tekening.³ De serie sloot waarschijnlijk af met de steniging van de ouderlingen. Swart tekende ook dit onderwerp. Door het grotere formaat en de afgeronde top, behoort deze echter zeker niet tot dezelfde reeks.⁴

Van de tekeningen in Rotterdam die aan Jan Swart worden toegeschreven, zijn deze tekening en De gelijkenis van het bruiloftsmaal kwalitatief de beste. Zoals te doen gebruikelijk bij Jan Swart, tekende hij de compositie met pen en penseel in nadrukkelijke contouren, waarna hij deze verder modelleerde aan de hand van wassingen en arceringen. Deze werkwijze liet aan duidelijkheid niets te wensen over en maakte het voor de glasschilder relatief eenvoudig de voorstelling over te zetten op glas.⁵