Naakte man leunend op een stok

Auteur: Albert Elen

Dit is waarschijnlijk een fragment van een groter blad dat werd bijgesneden naar het huidige formaat toen het tussen ca. 1540 en 1574 in Giorgio Vasari's (1511-1574) Libro de’ Disegni werd gemonteerd.^[1] Degenhart/Schmitt (1968) wezen op de sporen van kaderlijnen op de onderrand van dit blad (nu verborgen vanwege de manier waarop het blad werd gemonteerd) en het bijbehorende blad MB 976, ook in Rotterdam, en op de kleine uitstulpingen (de hand en de stok), aan de anderszins rechte linker- en rechtermarges van het huidige blad, kenmerkend voor de manier waarop Vasari tekeningen in zijn albums monteerde.

De afmetingen van de twee bladen zijn ongeveer hetzelfde, de rode grondering is identiek en de tekeningen op de recto’s zijn in typologisch en stilistisch opzicht zeer goed vergelijkbaar. De twee huidige bladen behoorden oorspronkelijk echter niet tot hetzelfde grotere blad aangezien de preparatie van de verso’s van elkaar verschillen: de ene heeft een dikke groene ondergrond (MB 977 verso), de andere is bedekt met een dunne rode laag (MB 976 verso) die identiek is aan die van de recto’s.

Het staande mannelijke naakt in contrapposto op de recto van dit blad werd door een leerling gekopieerd in een tekening die nu onderdeel is van het Gozzoli-album (folio 6 verso), eveneens in Rotterdam. Deze tekening, waarin de aandacht zich voornamelijk richt op de musculatuur en minder op het hoofd en de ledematen, werd vervolgens als model gebruikt voor een aangeklede versie met zware draperieën die er op hetzelfde blad naast staat, zoals opgemerkt door Ames-Lewis (1995 en 1998).

De enkele tekening van een voet op de verso (tevoorschijn gekomen toen het opzetvel rond 1990-1995 tijdens conserveringswerkzaamheden werd verwijderd) is bijna identiek aan die op folio 8 recto van het Gozzoli-album (I 562) waar de voet eveneens is geplaatst op een verlichte plint en een schaduw naar links werpt. De anatomische details van laatstgenoemde tekening zijn echter minder overtuigend en dus gaat het daar om een kopie (naar een kopie, niet noodzakelijkerwijs naar de huidige tekening), net zoals bij alle andere tekeningen in het album het geval is. Het album bevat nog een aantal andere tekeningen van gipsafgietsels van voeten die ook van vroegere prototypes naar sculpturale fragmenten uit de oudheid waren afgeleid, op de vergelijkbare, groen geprepareerde folio’s 5 verso en 6 recto.

Beide tekeningen maakten in 1847 deel uit van het legaat van Frans Boijmans en werden in de eerste catalogus uit 1852 opgenomen als door Rogier van der Weyden (1399/1400-1464). Dankzij die onjuiste vermelding overleefden ze de rampzalige brand van 1864, waarbij bijna alle tekeningen door niet-Nederlandse meesters verloren gingen.