Studies van dieren: een beer en haar jong, twee herten en de kop van een stier

Auteur: Gert Jan van der Sman

Deze tekening werd, getuige het opschrift op de oude montuur, reeds in het begin van de twintigste eeuw aan Piero di Cosimo toegeschreven. Het blad werd echter pas voor het eerst in 1974 door Gigetta Dalli Regoli onder Piero di Cosimo’s naam gepubliceerd. De eigenhandigheid van de tekening werd door William Griswold (1988) en Dennis Geronimus (2006) bevestigd.

Over de oorspronkelijke functie van deze gevoelig uitgevoerde pentekening op zalmkleurig geprepareerd papier zijn de meningen verdeeld. Dalli Regoli bracht het werk in verband met het Libro d’animali dat rond 1550 aan Cosimo I de’ Medici toebehoorde en door Giorgio Vasari (1511-1574) is beschreven. Dit niet langer bekende boek of album bevatte echter voornamelijk zeer geduldig uitgevoerde pentekeningen van ‘prachtige en bizarre’ dieren (‘animali bellissimi e bizzarri, tratteggiati di penna diligentemente e con pazienza inestimabile condotti’).^[1] Het schetsmatige karakter van de Rotterdamse tekening wijst er eerder op dat het blad primair als oefening was bedoeld. Griswold beschouwde de tekening als een studie ‘naar het leven’, gemaakt voor een schilderij als De bosbrand (ca. 1505).^[2] De beren, herten en de stier die op het Rotterdamse blad zijn verbeeld, keren inderdaad terug op Piero di Cosimo’s schilderij, maar in andere houdingen. Dit maakt het aannemelijk dat de tekening omstreeks 1500-1505, in de aanloop naar het schilderij, ontstond.

Het is de vraag of Piero di Cosimo in de gelegenheid was om drie verschillende diersoorten min of meer gelijktijdig ‘naar het leven’ op papier vast te leggen; vermoedelijk tekende hij ze gedeeltelijk uit het hoofd. Hoe dan ook zag hij af van een nauwkeurige anatomische weergave. Hij richtte zich primair op de houding van de dieren en deed dat op een bijna speelse manier. De alertheid van de herten wist hij mooi te treffen. De penvoering van de Rotterdamse tekening is vergelijkbaar met die in de aan Piero di Cosimo toegeschreven studie van De heilige Franciscus die de stigmata ontvangt (ca. 1500?) in New York.^[3]