:host { --enviso-primary-color: #FF8A21; --enviso-secondary-color: #FF8A21; font-family: 'boijmans-font', Arial, Helvetica,sans-serif; } .enviso-basket-button-wrapper { position: relative; top: 5px; } .enviso-btn { font-size: 22px; } .enviso-basket-button-items-amount { font-size: 12px; line-height: 1; background: #F18700; color: white; border-radius: 50%; width: 24px; height: 24px; min-width: 0; display: flex; align-items: center; justify-content: center; text-align: center; font-weight: bold; padding: 0; top: -13px; right: -12px; } Previous Next Facebook Instagram Twitter Pinterest Tiktok Linkedin Back to top
Fragment van een processie in het Circus Maximus, Rome

Fragment van een processie in het Circus Maximus, Rome

Vroegere toeschrijving: Lambert Lombard (in circa 1600)

Vraag maar raak

Laden...

Bedankt, je vraag is verzonden.

Helaas, er is iets mis gegaan met het verzenden van je vraag. Probeer het aub nog eens.

High-res beeldmateriaal aanvragen

Meer informatie

Specificaties

Titel Fragment van een processie in het Circus Maximus, Rome
Materiaal en techniek Pen in bruine inkt
Objectsoort
Tekening > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Locatie Dit object is in het depot
Afmetingen Hoogte 91 mm
Breedte 142 mm
Makers Vroegere toeschrijving: Lambert Lombard
Naar: Onofrio Panvinio
Tekenaar: Anoniem
Inventarisnummer I 105 (PK)
Credits Bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (voormalige collectie Koenigs), 1940
Collectie Tekeningen & Prenten
Verwervingsdatum 1941
Vervaardigingsdatum in circa 1600
Signatuur geen
Watermerk Ladder in a shield with a Latin cross on top (fragment, 62x45mm, on P2 from the left, on the lower left edge; vH, 5P), similar to Briquet 5930 and 5931 (probably Venetian make, doc. resp. Lucca 1560 and Fabriano 1548, Naples 1562 and Loreto 1564). [AE] [see image]
Conditie recto: inlay aan de onderzijde van de tekening; verso: lijmresten van een oude doublure
Inscripties 'pullarij / hamus pices / Meta / Ministri sacerdotum' (linksonder, in pen in bruine inkt), '6' (verso, linksmidden, in potlood)
Verzamelaar Franz Koenigs
Merkteken F.W. Koenigs (L.1023a)
Herkomst Franz W. Koenigs (1881-1941, L.1023a), Haarlem, acquired in 1926; D.G. van Beuningen (1877-1955), Rotterdam, acquired with the Koenigs Collection in 1940 and donated to the Foundation Museum Boymans
Tentoonstellingen geen
Onderzoek Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw
Literatuur Collection Catalogue 2012 (online)
Materiaal
Object
Geografische herkomst Nederland > West-Europa > Europa

Entry bestandscatalogus Vroeg Nederlandse tekeningen uit de 15e en 16e eeuw

Auteur: Judith Niessen

Deze tekening en nog vier andere in dit museum (inv. nrs. I 103-104, I 106, I 191) zijn gekopieerd naar een ets die in 1580 in Venetië is gedrukt (afb. 1). Volgens een inscriptie op de ets is deze door Onofrio Panvinio (Verona 1529-1568 Palermo) ontworpen.1 Het betreft een afbeeling van het Circus Maximus in Rome, waar een lange processie van groepen mensen rechtsboven het circus binnengaat, zich daar doorheen slingert en rechtsonder het circus weer verlaat. Elke groep binnen de optocht is te identificeren dankzij een korte Latijnse inscriptie en ook de ingangen, de obelisk en de eindpunten van het langwerpige platform in het midden worden met een korte tekst aangegeven.

Panvinio behoorde tot de orde van de Augustijner Heremieten. Hij was één van de belangrijkste kerkhistorici en archeologen van zijn tijd. Vermoedelijk was de ets bedoeld ter illustratie van een postuum uitgegeven manuscript over triomftochten en het Romeinse circus, geschreven door Onofrio Panvinio. Als zodanig is ze echter niet gebruikt.2 De ets genoot een zekere populariteit. Ongeveer een eeuw later, in 1698, nam de van oorsprong Duitse Nederlander Joannes Georgius Graevius (1632-1703) de ets als basis voor een serie afbeeldingen ter illustratie van zijn heruitgave van de geschriften van Panvinio.3 Hij baseerde  de daarin opgenomen afbeelding van het Circus Maximus losjes op de voorstelling en wijdde andere afbeeldingen in deze uitgave aan afzonderlijke groepen uit de processie. De figuren in Graevius’ illustraties zijn robuuster en meer sculpturaal van aard en robuuster dan die in de ets en de hier besproken tekeningen.

De tekening met inv. I 106 is gemaakt naar de groep met de lictores et viatores (gerechtsdienaren en reizigers), reliqui magistratus (overige magistraten) en de senatores (senatoren) die rechtsboven het circus binnenlopen. De mannen en vrouwen van de tekening met inv. I 103 zijn in de ets rechts naast de obelisk afgebeeld en zijn daar op basis van de inscripties geïdentificeerd als vogelwichelaars (Augures) en priesters die zich concentreerden op de Griekse cultus en sibyllen (XV. uiri Sacris faciundis). De tekening met inv. I 191 is gekopieerd naar de groep links van de obelisk, de Flamines (een type priesters). De groep in de tweede rij, die bij het eindpunt (Meta) van het podium de bocht omgaat, zijn gekopieerd in de tekening met inv. I 105. Het zijn de pullarij (heilige kippenhoeders), de Harus pices (zwaarddragers) en de ministri sacerdotum (offerdienaren). Op het eindpunt van het podium, dat tegelijkertijd een soort offerblok is, met een opening om een vuur aan te leggen, zijn in de tekening nog drie vaten toegevoegd die in de ets niet aanwezig zijn. Als laatste is de groep die het circus weer uitloopt gekopieerd (inv. I 104). Het zijn de hoogste magistraten die in de tocht voorop lopen (summus magistratus qui pompam ducebat). Van de figuren in de vijf fragmenten zijn alleen de contouren nagetekend. De arceringen en schaduwen die in de prent aanwezig zijn, zijn vrijwel volledig achterwege gelaten.

De fragmenten maakten waarschijnlijk oorspronkelijk deel uit van hetzelfde blad. Hoewel het voor de hand ligt dat de gehele voorstelling hierop was overgenomen, is dit niet met zekerheid te zeggen. Zo is bij tekening inv. nr. I 104 de randversiering van het circus alleen globaal aangegeven en is slechts één fragment (inv. nr. I 103) doorgegriffeld. Wat de functie van deze kopieën was, is onbekend. Mogelijk dienden ze als hulp bij overbrenging van de gehele voorstelling of onderdelen daarvan naar een nieuwe afbeelding, zoals dat in 1698 gebeurde bij de uitgave van Graevius.

Nadat de tekeningen door Koenigs als ‘Italiaanse school’ waren aangekocht, schreef Van Regteren Altena ze toe aan Lambert Lombard.4 Iconografisch passen de tekeningen inderdaad goed binnen diens oeuvre. Lombard maakte talloze tekeningen naar antieke voorbeelden.5 De zeer algemene tekenstijl van de kopieën maakt het echter moeilijk te zeggen of de maker daadwerkelijk Zuidnederlands was. Ook zijn de tekeningen nauwelijks te dateren. De prent werd immers tot laat in de zeventiende eeuw gebruikt. De tekeningen moeten in ieder geval zijn ontstaan na de eerste uitgave van de ets in 1580.

Noten

1 Music division, Library of Congress, Washington D.C., Dayton C. Miller Collection, Miller ID 0218/U. Tenzij anders vermeld is deze entry gebaseerd op informatie uit een online artikel over de ets. See: http://lcweb2.loc.gov/diglib/ihas/loc.natlib.miller.0218/.

2 Deze ets is niet opgenomen in de heruitgave van dit manuscript uit 1600. John and Mabel Ringling Museum of Art, Sarasota (MA).

3 Graevius stelde een twaalfdelige Thesaurus samen van Romeinse geschriften over de oudheid, waarvan het negende deel, uitgegeven in 1698, de geschriften van Panvinio bevat. De hier besproken afbeeldingen staan in het daarin opgenomen De Ludis Circensibus. Afbeelding van het Circus Maximus tussen pp. 364-365 en 366. Thesaurus antiquatum romanorum […], 9 vols. 1694-1699, Washington, Library of Congress, Rare Book Division.  Inv. nr. DE3.G7a. D

4 Aantekening op inventariskaart.

5 Denhaene 2006, pp. 59-69. Vijfhonderd tekeningen van zijn hand worden bewaard in Luik, Cabinets des Estampes et Dessins.

Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw
Toon catalogustekst Verberg catalogustekst

Alles over de maker

Lambert Lombard

Luik 1505/1506 - Luik 1566

Bekijk het volledige profiel