:host { --enviso-primary-color: #FF8A21; --enviso-secondary-color: #FF8A21; font-family: 'boijmans-font', Arial, Helvetica,sans-serif; } .enviso-basket-button-wrapper { position: relative; top: 5px; } .enviso-btn { font-size: 22px; } .enviso-basket-button-items-amount { font-size: 12px; line-height: 1; background: #F18700; color: white; border-radius: 50%; width: 24px; height: 24px; min-width: 0; display: flex; align-items: center; justify-content: center; text-align: center; font-weight: bold; padding: 0; top: -13px; right: -12px; } Previous Next Facebook Instagram Twitter Pinterest Tiktok Linkedin Back to top
Jezus verdrijft de demonen

Jezus verdrijft de demonen

Anoniem (in circa 1390)

Vraag maar raak

Laden...

Bedankt, je vraag is verzonden.

Helaas, er is iets mis gegaan met het verzenden van je vraag. Probeer het aub nog eens.

High-res beeldmateriaal aanvragen

Meer informatie

Specificaties

Titel Jezus verdrijft de demonen
Materiaal en techniek Pen in bruine inkt, bruin gewassen
Objectsoort
Tekening (recto) > Tekening > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Locatie Dit object is in het depot
Afmetingen Hoogte 163 mm
Breedte 90 mm
Makers Kunstenaar: Anoniem
Inventarisnummer MB 2018/T 24 recto (PK)
Credits Aankoop met steun van VriendenLoterij, 2018
Collectie Tekeningen & Prenten
Verwervingsdatum 2018
Vervaardigingsdatum in circa 1390
Watermerk Posthoorn (fragment, 42 x 36 mm, op P2 van 2P, vH), zoals in het manuscript in Florence; zie de tracing in Degenhart/Schmitt 1968, vol. 1.2, pp. 653, 658, WZ 78, vergelijk Briquet 7645: Florence (1364, 1370), Siena (1365) en Pisa (1366). [zie afb.]
Inscripties handgeschreven tekst in het Italiaans (beide zijden, pen in bruine inkt)
Merkteken J. Richardson Sr. (L.2183), J. Barnard (L.1420), B. West (L.419), J.D. Böhm (L.272), A. Grahl (L.1199)
Herkomst (?) Biblioteca Riccardiana, Florence; Jonathan Richardson Sr. (1665-1745, L.2183)*, Londen; John Barnard (1685-1764, L.1420)*, Londen; - ; Benjamin West (1783-1820, L.419)*, Londen; - ; J.A. Boerner, Nuremberg (1785-1862); (?) Joseph D. Böhm (1794-1865, L.272)**, Wenen; August Grahl (1791-1868, L.1199), Dresden; zijn veiling, Londen (Sotheby) 27-28.04.1885, lot 167 (BP 1/10/0); Anon. (vaag driehoek merk, niet in Lugt); Dr. Modern, Wenen; Benno Geiger, Wenen/Venetië; zijn veiling, Londen (Sotheby) 07.12.1920, lot 158, ill. (Italiaanse school, 1350-1400); Licht (?); Edwin Czeczowiczka (1877-1971), Wenen; zijn veiling, Berlijn (Ball, Graupe) 12.05.1930, lot 18, pl. 8 ((?) DM 1200 aan Colnaghi); - ; veiling, Bern (Gutekunst & Klipstein) 05.10.1950, lot 79, pl. 4 (Italiaans, 14e eeuw); - ; veiling, München (Karl & Faber) 04.05.2018, lot 123 (aan Johan Bosch van Rosenthal, ArtConsult, Amsterdam, voor het museum); verworven met steun van de VriendenLoterij, 2018
Onderzoek Toon onderzoek Italiaanse tekeningen 1400-1600
Literatuur Grahl 1885, nr. 167, ill.; Planiscig/Voss 1920, nr. 1, pl. 1 (Centraal Italiaans, Bolognees?, 2de helft 14de eeuw); Degenhart/Schmitt 1968, dl. I-1, nr. 99, dl. I-3, pl. 153a-b (Florentijns, c. 1390)
Materiaal
Object

Entry bestandscatalogus Italiaanse tekeningen 1400-1600

Auteur: Albert Elen

Dit is een klein fragment van een folio uit een deels geïllumineerd manuscript dat wordt bewaard in de Biblioteca Riccardiana in Florence (Ms. 1354).[1] Hier moet het meer dan driehonderd jaar geleden uit zijn verwijderd, getuige het verzamelaarsmerk van de Engelse verzamelaar Jonathan Richardson (1665-1745). De grote scheur aan de onderkant van het blad zou er op kunnen wijzen dat dit snel en onzorgvuldig is gedaan. Of dit is gebeurd voordat het manuscript in de bibliotheek belandde of erna, is niet bekend.[2] Het manuscript verkeert in slechte staat en is incompleet. Het bevat een onvolledige beschrijving van het leven van Christus (fol. 1-30) en is een vroeg voorbeeld van gebruik van papier in plaats van traditioneel perkament. De Italiaanse tekst is opgemaakt in twee kolommen en hier en daar zijn in de kolom één tot drie voorstellingen getekend, een vroege vorm van boekillustratie. Deze taferelen zijn echter niet alle uitgevoerd: vaak zijn de daarvoor gereserveerde plekken leeg gebleven. Slechts twaalf illustraties zijn bewaard en deze zijn op een na aan het begin van het manuscript (fol. 1-20) gegroepeerd.[3]

Het Rotterdamse blad beslaat iets meer dan de onderste helft van de linkerkolom van een oorspronkelijk folio, dus het deel aan de bindzijde. Dit is op te maken uit het fragment (rechterhelft) van een watermerk rechtsboven dat in het volledige folio compleet in het midden te zien was. In veel van de overgebleven 94 bladen - bij een restauratie merendeels langs de randen aangevuld en daarna tot een album ingebonden - is het watermerk volledig aanwezig. Het is van het type 'posthoorn', dat in vergelijkbare vorm en afmeting ook te vinden is in gedateerde documenten uit Florence (1364, 1370), Siena (1365) en Pisa (1366).[4] Dit type watermerk komt als enige voor in ongeveer de helft van de folio’s en aan de hand daarvan is de oorspronkelijke katernopbouw van het manuscript mogelijk te reconstrueren.[5] Het papier is van dezelfde herkomst en waarschijnlijk afkomstig uit katernen van steeds vijf bi-folio’s uit een door een lokale papiermolen geleverde riem (pakket) papier.

De tekening op de voorzijde toont Jezus die demonen uitdrijft bij een van de op de grond liggende bezeten mannen. De demonen gaan over in een kudde varkens, beschouwd als onreine dieren. Volgens de evangelies (Lucas 8:26-39; Mattheüs 8:28-34, Markus 5:1-20) rennen de bezeten varkens vervolgens in razernij het water in en verdrinken. Hiervan is in de achtergrond de aanzet te zien: twee varkens staan klaar aan de waterrand, terwijl een derde reeds in het water ligt. De tekening op de keerzijde toont Jezus met enkele discipelen. Ze zitten aan een tafel die parallel aan het beeldvlak staat opgesteld en die de onderbenen van de figuren zichtbaar laat. Links van Christus zit Judas, rechts Johannes. De beide tekeningen sluiten aan bij de inhoud van de handgeschreven tekst.

De tekeningen zijn volgens Degenhart/Schmitt (1968), die het Rotterdamse blad als oorspronkelijk onderdeel van het manuscript identificeerden, met een zekere onzorgvuldigheid uitgevoerd. Weliswaar verschillen de tekeningen onderling van kwaliteit, maar volgens de auteurs zijn deze wel van dezelfde hand. Op basis van overeenkomsten met tekeningen van rond 1390 uit de omgeving van Agnolo Gaddi (ca. 1350-1396) en Lorenzo di Bicci (1350-1427) plaatsen zij de tekeningen in Florence.[6]

De afbeelding toont de tekening op haar achttiende-eeuwse montuur, gemaakt voor de verzamelaar Jonathan Richardson Senior (1665-1714) of John Barnard (1685-1764). De tekening is het middendeel binnen de binnenste kader en draagt de merken van de verzamelaars Benjamin West (1783-1820, L.419 linksonder), August Grahl (1791-1868, L.1199 rechtsonder) en Richardson (L.2183 uiterst rechtsonder). Het merk van Barnard, bestaande uit zijn initialen (L.1420) staat rechtsonder op de montuur.

Noten

[1] ‘Vangelj, Vite di Santi e altre Prose sacre’, restant van een manuscript, 283 x 220 mm, gerestaureerd en ingebonden in een album (bruin leer, 290 x 230 x 25 mm), doorregen met schutbladen (watermerk CR met jaartal 1727), alles met nummerstempel r.b. op de recto’s doorgenummerd 1-94. Hier en daar is een oude foliering in pen in bruine inkt te zien, zoals ‘91’ r.b. op fol. 44, hetgeen er op duidt dat er folio’s ontbreken, zelfs als de oude foliering alle bladzijden (recto’s en verso’s) telde.

[2] Het Rotterdamse blad is het enige, van het manuscript gescheiden geraakte, fragment dat bewaard is gebleven.

[3] Een goed voorbeeld van de mise-en-page zijn de openingsfolio’s 7v-8r. De tekeningen in het manuscript zijn beschreven in Degenhart/Schmitt 1968, dl. I.1, nr. 98, dl. I.3, pl. 148c-152. Ook de kapitaal aan het begin van elke alinea is op de betreffende pagina’s niet uitgevoerd op de daarvoor vrijgelaten ruimte.

[4] Het complete watermerk meet 62 x 73 mm en staat op P3-4 van 6P, vH. De relatie van het watermerk met de toen al vooraanstaande Florentijnse familie Guicciardini (drie dergelijke posthoorns in het wapen) zou nog kunnen worden uitgezocht.

[5] Volgens de methode beschreven in: Elen 1995, pp. 35-62, 430-432.

[6] Degenhart/Schmitt 1968, dl. I.1, nr. 92 en 94, dl. I.3, pl. 142, 144.

Toon onderzoek Italiaanse tekeningen 1400-1600
Toon catalogustekst Verberg catalogustekst

Alles over de maker