Maria met Christuskind en de kleine Johannes

Auteur: Klazina Botke

Deze niet eerder gepubliceerde tekening werd in 1926 samen met twee andere bladen (I 28 en I 29) door Koenigs verworven als een werk van Antonio Correggio (Antonio Allegri, ca. 1489-1534).^[1] In 2019 schreef Mary Vaccaro de studie echter overtuigend toe aan Giorgio Gandini del Grano. Deze relatief onbekende kunstenaar uit Parma was zeer waarschijnlijk een leerling van Correggio.^[2] In 1535 had hij opdracht gekregen om Correggio’s frescocyclus in het koorgewelf en de apsis van de kathedraal in Parma te voltooien en uit een contract voor het uitvoeren van werkzaamheden weten we in ieder geval dat hij een ‘magister’ (onafhankelijke meester) en een ‘civis et pictor parmensis’ (inwoner van Parma) was.^[3] Zijn tekenstijl lijkt sterk op die van zijn leermeester en veel bladen waarvan men ooit dacht dat ze van de hand van Correggio waren, worden nu als de zijne herkend, waaronder ook deze Rotterdamse studie van Maria met Kind en de kleine Johannes.^[4]

Het huidige tekeningencorpus van Gandini bestaat uit ongeveer vijfenveertig bladen en vertoont een grote stilistische samenhang. Hij gebruikte vaak rood krijt en gaf zijn figuren met scherpe en gedefinieerde contouren weer. Typerend zijn ook de eivormige hoofden met diepliggende ogen. In zijn pentekeningen maakt Gandini afwisselend gebruik van dikke en dunne zwarte lijnen, waardoor zijn werk soms bijna kalligrafisch aandoet.^[5] Zo markeerde hij in deze tekening met één pennenstreek de onderkant van Maria’s mantel en definieerde ook sommige lichaamsdelen met één enkele zware lijn, zoals de benen van het Christuskind en van Johannes. Met dunne en bijna nonchalant neergezette contourlijnen, die hij soms herhaalde, gaf hij het tafereel tegelijkertijd een levendig karakter. Dezelfde pentechniek zien we duidelijk terug in drie andere studies met Maria en Kind van Gandini, nu in Londen, Venetië en Florence.^[6]

De voorstelling op het Rotterdamse blad zou in verband kunnen worden gebracht met Gandini's kleine schilderij De rust op de vlucht naar Egypte (ca. 1535) in Helsinki.^[7] Windsor bezit hiervoor een zeer zorgvuldig getekende voorstudie, gekwadreerd en ingesneden voor overdracht, en duidelijk bedoeld als model voor het uiteindelijke werk.^[8] Misschien werd de Rotterdamse tekening als een eerdere studie voor dezelfde voorstelling vervaardigd, een waarin Gandini nog op zoek was naar de juiste compositie. De verso toont enkele figuurstudies in rood krijt; de liggende figuren in deze tekening lijken geen verband met de scène op de voorzijde van het blad te houden.