Compositiestudie voor 'Het martelaarschap van de heiligen Petrus en Paulus'

Auteur: Albert Elen

Deze compositiestudie door Maganza behoort tot een groep van dertien bladen uit een tekeningenalbum dat in het bezit was van de verzamelaar Sir Archibald Alison (1792‑1867) uit Glasgow en in 1935 met de Collectie Koenigs naar het museum kwam (S 18‑30).^[1] De tekening was omschreven als 'Christus aan het kruis genageld',^[2] maar is vermoedelijk een studie voor 'il martirio de'Santi Apostoli Pietro, e Paolo', een reeks van dertien schilderijen door Alessandro Maganza, waarvan elf met taferelen uit het martelaarschap van de apostelen.^[3] Ze waren bestemd voor het Oratorio Segreto di San Girolamo dat inmiddels verloren is gegaan, maar door Boschini vermeld in zijn gids over de bezienswaardige schilderijen in Vicenza (1676).^[4]

In de voorgrond wordt Petrus vastgenageld aan het kruis dat op de grond ligt, terwijl een figuur met een spade een gat graaft. In de achtergrond, die alleen in zwart krijt is weergegeven, is een executie afgebeeld die tot op heden niet als zodanig wordt herkend: een onthoofding van een knielende figuur, mogelijk Paulus, die soms als de dertiende apostel wordt gezien.^[5] De twee taferelen zijn in een architectonische setting geplaatst met bovenaan op een trap een staande figuur die vermoedelijk de leiding heeft. Een andere tekening uit de Rotterdamse groep (S 25) is met zekerheid als een voorstudie voor Het martelaarschap van de heilige Jakobus de Meerdere in hetzelfde oratorium geïdentificeerd.

Deze tekening bezit alle kenmerken van Maganza's stijl en werkwijze, waarbij een eerste vluchtige studie in zwart krijt volledig of deels is opgewerkt in pen en inkt, in dit geval alleen de belangrijkste scène in de voorgrond. Dat de tekening voor functionele doeleinden werd gemaakt, blijkt duidelijk uit de per ongeluk gemorste inkt die over twee van de figuren is uitgesmeerd. De schematische weergave van de voeten en gebogen knieën is ook te zien in een tekening van het martelaarschap van de heilige Jakobus in Wenen en in een kleinere kruisiging door Maganza, nu in Parijs.^[6]