Een vrouw die een emmer water draagt

Auteur: Judith Niessen

Op de recto en verso van dit blad zijn twee figuren op de rug gezien. De voorzijde toont een vrouw die in haar linkerhand een zware emmer draagt, waardoor ze naar rechts hangt. Op de keerzijde wordt een man op de rug gezien. Hij draagt een slappe hoed en heeft een mantel los over zijn rechterschouder hangen. Hoewel de mantel anders doet vermoeden, is hier mogelijk een armoedzaaier getekend. De kraagloze, wijde halsopening van zijn shirt duiden daarop. Het zou bovendien kunnen dat de man geen broek en schoenen draagt.¹ De vrouw is alleen getekend in pen en penseel in bruine inkt, terwijl de mannenfiguur ook nog in zwart krijt is voorbereid. Hoewel de studie aan de voorzijde zwaarder is aangezet en meer schaduwwerking laat zien, zijn de figuren duidelijk van dezelfde hand.

Terwijl de vrouw altijd met Pieter Bruegel de oudere in verband is gebracht, zag De Tolnay verwantschap tussen deze man en twee bladen met studies van bedelaars die hij aan Hieronymus Bosch toeschreef. Hij beschouwde de tekening als een vroeg werk van Bosch, waarin de kunstenaar vooruitliep op de ‘Naer het leven’- tekeningen die toen nog aan Pieter Bruegel werden toegeschreven, maar waarvan inmiddels is gebleken dat ze door Roelandt Savery (1576-1639) zijn getekend. De toeschrijving vond weinig weerklank. De tekenstijl van beide voorstellingen, met de korte, some gehaakte arceringen, weerspiegelt eerder die van Bruegel, in wiens omgeving het blad dan ook moet worden geplaatst.²

Rugfiguren zoals deze, zijn een geliefd motief in het werk van de kunstenaar en worden door hem toegepast als repoussoir in veelfigurige composities, zoals de man helemaal rechts in de met Bruegel geassocieerde Aanbidding der koningen in Brussel.³ De rugfiguur in deze tekening doet denken aan een tekening van Vier pratende mannen in Parijs, dat rond 1565 wordt gedateerd.⁴ In tegenstelling tot de trefzeker getekende figuur in die tekening, is de Rotterdamse man uitgevoerd in voorzichtige, en enigszins slappe contouren, die aan de onderzijde van de mantel bovendien niet doorlopen. Dit maakt het aannemelijk dat de man terug gaat op een voorbeeld en dat het hier geen zelfstandige studie betreft.⁵ Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor de vrouw. Wellicht weerspiegelt de tekening een verloren studieblad van Pieter Bruegel, waarin de meester inderdaad vooruitloopt op de ‘naer het leven’ tekeningen die Roelandt Savery zo’n veertig jaar later vervaardigde.⁶