November en december

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Deze twee anonieme landschappen zijn kopieën naar twee bladen uit de prentenreeks De twaalf maanden, die Aegidius Sadeler in 1615 graveerde naar ontwerp van Paul Bril.¹ De prentenserie bestaat uit zes gravures die elk twee maanden van het jaar verbeelden, met daarboven de tekens van de dierenriem. Ze tonen bergachtige landschappen met boomgroepen en Italiaans aandoende architectuur, waarin mensen van verschillende rangen en standen zich bezighouden met seizoensgebonden activiteiten.² Wat betreft iconografie past deze prentenserie geheel in de Vlaamse beeldtraditie van de twaalf maanden – een thema dat geïntroduceerd werd door Pieter Bruegel de Oude en door Pieter Brueghel de Jonge, Jacob en Abel Grimmer en Hans Bol werd voorgezet (zie inv. nrs. MB 2005/T2 (1-12).³

In de tekening Maart en april worden links bomen geknot en rechts planten in een hof gezet, terwijl een drietal burgers de werkzaamheden in de tuin komt bekijken. Boven het landschap bevinden zich de tekens Ram en Stier. Op November en december zijn houthakkers aan het werk en zit een varkenshoeder temidden van zijn dieren. Rechts staat een kudde geiten met twee herders, in de verte een kudde schapen. Voor het grootste huis op de achtergrond worden varkens geslacht – een bezigheid die past bij de decembermaand. Boven in de lucht zijn de tekens Boogschutter en Steenbok te zien.

De inscripties op de achterzijde duiden erop dat beide tekeningen ooit deel uitmaakten van een serie van zes. Het landschap en de architectuur tekende de anonieme kunstenaar rechtstreeks in pen in bruine inkt, terwijl hij de figuurtjes en dieren eerst in zwart krijt opzette. De fijne penvoering is vooral zichtbaar in de tekening Maart en april, namelijk in het loof van de bomen en van de potplanten in de tuin rechts. De gravures zijn nauwgezet gevolgd. Geen detail onbreekt, wel oogt het resultaat nogal stijf.

De prentenreeks van Sadeler naar ontwerp van Bril moet bijzonder geliefd geweest zijn, aangezien er naast deze twee tekeningen diverse geschilderde kopieën naar de gravures bekend zijn.⁴