Winterlandschap met schaatsers op een bevroren kanaal

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Dit wintertafereel met schaatsenrijders op een bevroren rivier, met dorpswoningen ter weerszijden daarvan en een kale boom als repoussoir op de voorgrond, staat geheel in de zestiende-eeuwse Vlaamse traditie van de verbeelding van het winterlandschap. De compositie sluit nauw aan bij geschilderde winterlandschappen die zijn toegeschreven aan Sebastiaan Vrancx of in diens directe omgeving geplaatst worden. De voorstelling op één van deze geschilderde paneeltjes is zelfs identiek aan de besproken tekening en beide werken zijn bijna even groot.¹

Een andere, meer levendige variant op deze compositie komt echter vaker voor. Daarbij is de entourage vrijwel of geheel gelijk aan die van de besproken tekening, maar zijn er andere figuren ingevoegd. Zo loopt op de voorgrond van die voorstellingen een man met een kind, getooid met een Driekoningenkroon en -koek, en is het ijs druk bezet met schaatsende en wandelende mensen.² Deze geschilderde wintertaferelen behoorden mogelijk tot series met de vier jaargetijden of komen in ieder geval uit deze traditie voort. Ook de besproken tekening maakte wellicht oorspronkelijk deel uit van een dergelijke serie, vergelijkbaar met een jaargetijdenreeks van Sebastiaan Vrancx die nu verspreid is over musea in Hamburg, Braunschweig en Weimar en met een tweede serie uit de omgeving van Sebastiaan Vrancx in Brussel.³

Bij dit wintertafereel is dus sprake van een formule die door Vrancx en kunstenaars uit zijn omgeving herhaaldelijk, met variaties in de aankleding, is uitgebeeld. Waarschijnlijk was deze tamelijk uitgewerkte en van blauwe wassingen voorziene tekening, net als de geschilderde paneeltjes, bestemd voor de verkoop.