Rotslandschap met ijzersmelterij

Auteur: Judith Niessen

De traditionele toeschrijving van deze tekening aan Lucas van Valckenborch wordt terecht door Alexander Wied afgewezen en ook gesuggereerde toeschrijvingen aan Paul Bril en Joos de Momper komen niet in aanmerking.¹ De lijnen waarmee het landschap is getekend, tonen weinig variatie, waardoor het geheel een vlakke indruk maakt. Dat Koenigs en Lütjens desondanks het berglandschap met Lucas van Valckenborch associeerden is niet verwonderlijk: Valckenborch schilderde veel rotslandschappen met ertsmijnen en hoogovens. Wellicht is de voorstelling gekopieerd naar een dergelijk, nu onbekend schilderij. Op de keerzijde van het blad maakte de kunstenaar aan de rechterzijde een krijttekening, die hij deels uitwerkte in dezelfde kleur inkt als het landschap aan de voorzijde. De pentekening toont een merkwaardig tafereeltje. Een man ligt tegen een boom te rusten, terwijl een tweede man zich voorover buigt. Daarnaast is nog een half afgesneden jongetje te zien, dat ergens op lijkt te wijzen. Hoe de figuren tot elkaar in relatie staan is onduidelijk, de rustende man met hoed doet in ieder geval denken aan de vele tekeningen, schilderijen en prenten met pastorale figuren die rustend of slapend in landschapjes werden afgebeeld en die vanaf de jaren 1620, dankzij Abraham Bloemaert met name in Utrecht grote populariteit genoten.² Anders dan het landschap op de voorzijde is dit tekeningetje mogelijk een eigen inventie van de kunstenaar. Beide tekeningen kunnen rond 1620 gedateerd worden.