Figuren en wagens

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Op deze tekening zijn verschillende beeldmotieven samengevoegd. Op de voorgrond zit een groep vrouwen in een kring op de grond, van wie er twee een peuter op schoot houden. Links buigt zich een vrouw over het groepje, rechts staat een man met de handen op de rug. Daarboven zijn twee met paarden bespannen boerenkarren te zien, de een van achteren, de ander met huif van voren weergegeven. Rechtsachter twee mannen die zakken op de schouders dragen. De motieven op de achtergrond zijn in een lichtere kleur inkt uitgevoerd dan de figuurgroep op de voorgrond.

Ertz beschouwde de tekening als eigenhandig en dateerde het blad omstreeks 1610.¹ Volgens hem is het groepje vrouwen met de staande man op de voorgrond een voorstudie voor Brueghels Vlaamse melkveehouderij van omstreeks 1620-1622 – een bijna drie meter breed landschap met daarin diverse figuurgroepen, waaronder dit groepje.² De vrouwen zijn in zijn visie de dochters van de schilder, terwijl de man rechts de kunstenaar zelf zou zijn.³ De tekening kan in dat geval niet rond 1610 ontstaan zijn, want toen waren Brueghels dochters nog jonge kinderen.⁴

De voorstellingen op dit blad zijn aardig getekend, maar hebben onvoldoende kwaliteit om van Jan Brueghel zelf te zijn. Aannemelijker is dat het groepje vrouwen en peuters getekend is náár de Vlaamse melkveehouderij dan dat de tekening als ontwerp daarvoor bedoeld is. De tekening is hoogstwaarschijnlijk gemaakt door een medewerker van Brueghel en bedoeld als beelddocumentatie voor de ateliervoorraad. Dezelfde groep komt nogmaals voor op een tweede tekening, gemaakt door een andere, mindere tekenaar.⁵ De twee naast elkaar staande, met paarden bespannen karren behoorden net als de zakkendragers tot het vaste repertoire aan motieven uitgebeeld op dorps- en riviergezichten van Brueghel en zijn werkplaats.⁶