Remix Rotterdam. Boijmans X Wereldmuseum

Remix Rotterdam

In ‘Remix Rotterdam’ ontmoeten twee Rotterdamse musea elkaar: Museum Boijmans Van Beuningen en het Wereldmuseum. Musea die onlosmakelijk met de stad Rotterdam verbonden zijn en gemeenschappelijke schenkers en bezoekers delen. Museum Boijmans Van Beuningen, geopend in 1849, legde zich van oudsher toe op het verzamelen van westerse objecten en kunstwerken. Het Wereldmuseum, opgericht in 1885, richtte zich met name op cultuurvoorwerpen uit Azië, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika. Met deze tentoonstelling wordt een experimenteel Rotterdams kosmopolitisch museum samengesteld op basis van een nieuwe remix van de collecties Rotterdam, aan de hand van 120 voorwerpen vanaf de middeleeuwen tot en met de 20ste eeuw. Bestaande klassieke verzamelkaders worden losgelaten en transhistorische en transculturele verbindingen worden zichtbaar.

Vier typen ontmoetingen

In deze tentoonstelling komen objecten van over de hele wereld bij elkaar, geselecteerd door Alexandra van Dongen, conservator van Museum Boijmans Van Beuningen en Wouter Welling, conservator van het Nationaal Museum voor Wereldculturen. Kunstwerken en gebruiksvoorwerpen die ontstaan zijn als gevolg van ontmoetingen tussen mensen en culturen. ‘Remix Rotterdam’ associeert op vier typen ontmoeting: universele en artistieke ontmoetingen, handelsontmoetingen en (post-) koloniale ontmoetingen. Elke ontmoeting brengt objecten en werken bijeen die samen een meervoudig verhaal vertellen.

Universele ontmoetingen: de fascinatie voor leven, geboorte, intermenselijk contact en dood

Lang niet alle symbolen, gebaren en gebruiken in kunst en cultuur komen wereldwijd overeen. Toch is de fascinatie voor universele onderwerpen als het leven, geboorte, intermenselijk contact en de dood van alle tijden en culturen. De beschermende moeder, het reiken naar de ander en ‘het andere’, de onafwendbaarheid van de dood en het verlangen naar contact met overledenen zijn universele onderwerpen. Overal ter wereld kom je deze thema’s tegen.

Artistieke ontmoetingen: herkenning Jean Michel Basquiat en Gordon Bennett

Twee befaamde kunstenaars ontmoeten elkaar in ‘Remix Rotterdam’. Jean Michel Basquiat (1960-1988) en Gordon Bennett (1955-2014), de eerste verzameld door Museum Boijmans, de tweede door het Wereldmuseum, spreken zich beiden uit tegen de hokjesgeest. Hun gemengde afkomst, waarin het koloniale en slavernijverleden een rol speelt, en hun hybride identiteit zijn weliswaar onderwerp van hun kunst, echter beiden wensen ze door de kunstwereld niet etnisch gedefinieerd te worden. Een befaamde uitspraak van Basquiat is: I am not a black artist, I am an artist. Van een fysieke ontmoeting tussen Basquiat en Bennett kwam het niet. Wel richtte Bennett zich lang na Basquiat’s overlijden tot hem met zijn Notes to Basquiat: In the future everything will be as certain as it used to be. Hiermee verbindt Bennett de sociaal politieke context in Australië aan het werk van Basquiat.

“Door het schilderij nu in het Wereldmuseum te tonen laten we het zien als een historisch document van de kosmopolitische middeleeuwen, met zijn internationale handelsroutes van Azië, via het Midden Oosten, naar Afrika en Europa, en is hierdoor op te vatten als werelderfgoed, die iedereen toebehoort, ook de Syrische gemeenschap, en dat maakt me enorm blij.”

Alexandra van Dongen, conservator Museum Boijmans Van Beuningen.

(Post-)koloniale ontmoetingen: verzoening, beïnvloeding, stereotypering en fascinatie

Hoewel veel westerse schilderijen het koloniale leven als thema hadden, wordt het onrecht niet getoond en is er nauwelijks zelfkritiek te bespeuren. Sterker nog, ze bevestigen de ongelijkheid en dragen bij aan negatieve beeldvorming van de onderdrukte bevolkingsgroepen. Europeanen verzamelen op grote schaal voorwerpen van de nieuwe culturen waarmee ze in aanraking komen. Om mee te pronken of vanuit fascinatie voor het onbekende. Ondanks de ongelijkheid of onderdrukking lieten inheemse volken zich ook inspireren door westerse kleding, materialen en gebruiksvoorwerpen en namen die over als statussymbolen. De wrede realiteit van slavernij werd dan niet in beeld gebracht, maar het stereotype van dienende en dansende Afrikaan kwam wel voor op schilderijen, in reclames, gebruiksvoorwerpen en stripverhalen.

Interventie door Paul van der Eerden

De Rotterdamse kunstenaar Paul van der Eerden (1954) werd gevraagd om op een persoonlijke manier beide museumcollecties te verbinden door een aantal interventies te ensceneren. Hij stelt al geruime tijd tentoonstellingen samen met zowel vermaarde kunstenaars als onbekenden, universele insiders en outsiders, met kunstnijverheid, etnografica en volkskunst. In zijn remixes associeert hij vrij met objecten uit beide collecties. Zijn beeldcombinaties vertellen een verhaal over het menselijk bestaan, over de condition humaine. liefde en haat, kracht en vergankelijkheid, het streven naar inzicht, groots en meeslepend en tegelijkertijd ontoereikend en futiel. We zien het allemaal terug in zijn ontmoetingen.

Boijmans bij de Buren

Tijdens de renovatie en vernieuwing van Museum Boijmans Van Beuningen blijft de collectie zichtbaar en toegankelijk in Rotterdam. De collectie van Boijmans waaiert uit over Rotterdam. Zo’n 500 topstukken vinden bij acht buurlocaties in elf verrassende tentoonstellingen een plek onder de noemer ‘Boijmans bij de Buren’. Bij de gastlocaties ontstaan nieuwe dwarsverbanden en ontmoetingen tussen de collectie van Boijmans en die van de buur. Zo laat het Maritiem Museum een selectie zeegezichten zien vanaf februari 2021 en zijn topstukken van onder andere Van Eijck en Jean-Michel Basquiat – te zien in het Wereldmuseum. Zo hoef je de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen niet te missen tijdens de renovatie van het museumgebouw. ‘Boijmans bij de Buren’ wordt mogelijk gemaakt door Stichting Droom en Daad.