Rivierlandschap met boogbrug en ruiter

Auteur: Yvonne Bleyerveld

Dit drietal tekeningen vormt een bijzonder ensemble omdat de drie voorstellingen compositioneel met elkaar verband houden. Twee tekeningen (T Verhaegt 1 en N 151) tonen hetzelfde panoramische rivierdal met bergen, rotspartijen, bebouwing in de verte en links een boogbrug over een waterval. De derde tekening (N 153) is een uitsnede van het linkerdeel van beide andere landschappen, met de boogbrug en de kerk of kapel op de hoge rotspunt en met op de voorgrond de ruiter en zijn begeleider die ook op het rivierlandschap T Verhaegt 1 voorkomt. Verhaecht maakte vaker verschillende versies van één landschap, maar dat drie versies van één compositie langs diverse wegen later weer zijn samengekomen in één collectie, is uniek.¹

Hoogstwaarschijnlijk is van dit drietal het landschap T Verhaegt 1 als eerste ontstaan, omdat deze voorstelling de meest schetsmatige van de drie is. Het vergezicht op de achtergrond is nog nauwelijks ingevuld en de bomen en huizen op het middenplan zijn nog wat zoekend met de pen geschetst. De wolkenlucht is met dunne penlijnen aangegeven. De bruine wassingen zijn licht van kleur en de blauwe wassingen lijken snel te zijn aangebracht.

In het tweede landschap (N 151) is de linker benedenhoek leeg gelaten – de ruiter en zijn metgezel uit het eerste blad ontbreken, evenals de rotspartij met bomen geheel links. Alle andere elementen in de voorstelling – het vergezicht, de kerk of kapel op de hoge rots links, de boompartijen, het dorpje op het middenplan – zijn nu echter verder uitgewerkt in de voor Verhaecht zo kenmerkende, stevige bruine penlijnen. Schaduwpartijen zijn zorgvuldiger met wassingen aangegeven. Deze voorstelling toont dus een verdere uitwerking van het op het voorgaande blad uitgedacht concept, waarbij Verhaecht de compositie enigszins verkleinde ten opzichte van het eerdere blad. Dit deed hij vooral in de breedte, waar hij ruimte won door de linker benedenhoek niet opnieuw in te vullen.²

Het laatste stadium van deze compositie is weergegeven in de uitsnede met de ruiter bij de brug (N 153). Hier zijn de penlijnen nog trefzekerder en zijn details, zoals die van de boogbrug, nog verder uitgewerkt. Het blad is aan de rechterzijde afgesneden, wat zich laat aflezen aan de omkadering: deze is aan drie zijden met pen in bruine inkt getekend, maar aan de rechterkant met grafiet. Het is dus goed mogelijk dat ook op dit blad oorspronkelijk het vergezicht te zien was. De tekening is even hoog als tekening N 151 en meet in de breedte ruim de helft van dit blad. Gegeven de hoogte zou het oorspronkelijke blad min of meer even breed zijn als het voorgaande landschap.

Mogelijk is alleen het laatste blad (dus N 153) voor de verkoop bestemd geweest en waren de twee daaraan voorafgaande landschappen studies die Verhaecht maakte om al tekenend tot de uiteindelijke compositie te komen.