Judith met het hoofd van Holofernes

Auteur: Surya Stemerding

Deze tekening is een voorstudie voor een fresco in de Villa Aldobrandini (Belvedere) in Frascati bij Rome. Deze muurschildering werd tussen juli 1602 en januari 1603 uitgevoerd, als onderdeel van een cyclus in opdracht van kardinaal Pietro Aldobrandini (1571-1621). De cyclus beeldt de zogenoemde ‘vrouwenlisten’ uit, een reeks voorstellingen van deugdzame vrouwen uit het Oude Testament die met moed en intelligentie zondige machtige mannen wisten te overwinnen.^[1] Het fresco met Judith - een van de deugdzame vrouwen - werd in een lofdicht door dichter Giambattista Marino (1569-1625) geroemd^[2] en uitvoerig beschreven door kerkgeleerde en kunsttheoreticus Giovanni Battista Agucchi (1570-1632).^[3]

Het fresco wijkt slechts op enkele punten van de tekening af. Cesari (Cavaliere d’Arpino) verving in het definitieve ontwerp de uitwaaiende schouderdoek van Judith door een lange wapperende haarlok die de suggestie van beweging versterkt (afb.). Haar jurk is niet doorschijnend weergegeven en het hoofd van de gedode Holofernes wordt in het fresco niet door Judith zelf, maar door haar dienstvrouw vastgehouden. Judiths linkerarm, die in de tekening het afgehakte hoofd vasthoudt, is in het fresco voorlangs naar links geplaatst en haar nu lege hand wijst naar het hoger opgehouden bebloede zwaard in haar rechterhand. De aanpassingen in het fresco verleggen de focus van het zwaard en afgehakte hoofd naar de figuur van Judith. Daarmee is de dynamiek die de tekening kenmerkt echter afgezwakt.

De uitvoering van de tekening is typisch Arpinesque. De kunstenaar combineerde, zoals in veel van zijn tekeningen, rood en zwart krijt, waarbij het eerste voor de hoofden en lichaamsdelen werd gebruikt.