:host { --enviso-primary-color: #FF8A21; --enviso-secondary-color: #FF8A21; font-family: 'boijmans-font', Arial, Helvetica,sans-serif; } .enviso-basket-button-wrapper { position: relative; top: 5px; } .enviso-btn { font-size: 22px; } .enviso-basket-button-items-amount { font-size: 12px; line-height: 1; background: #F18700; color: white; border-radius: 50%; width: 24px; height: 24px; min-width: 0; display: flex; align-items: center; justify-content: center; text-align: center; font-weight: bold; padding: 0; top: -13px; right: -12px; } Previous Next Facebook Instagram Twitter Pinterest Tiktok Linkedin Back to top
Ruitergevecht

Vraag maar raak

Laden...

Bedankt, je vraag is verzonden.

Helaas, er is iets mis gegaan met het verzenden van je vraag. Probeer het aub nog eens.

High-res beeldmateriaal aanvragen

Meer informatie

Specificaties

Titel Ruitergevecht
Materiaal en techniek Pen in bruine inkt, grijs gewassen, kaderlijnen met de pen in bruine inkt, doorgegriffeld
Objectsoort
Tekening > Tweedimensionaal object > Kunstvoorwerp
Locatie Dit object is in het depot
Afmetingen Hoogte 157 mm
Breedte 214 mm
Makers Tekenaar: Jacques de Gheyn (II)
Inventarisnummer MB 1711 (PK)
Credits Uit de nalatenschap van F.J.O. Boijmans, 1847
Collectie Tekeningen & Prenten
Verwervingsdatum 1847
Vervaardigingsdatum in 1599
Signatuur 'IDGheyn in.' [IDG in ligatuur] gesigneerd en '1599' gedateerd (middenonder, in pen in bruine inkt)
Watermerk crowned shield with indistinct figure (c. 55x30mm, between P3-4)(vV, 6P)
Conditie recto: oxydatievlekken, inlay langs de bovenrand; verso: rechtsboven papier- en lijmresten
Inscripties 'Gheyn' (verso, rechter zijkant, overdwars, in potlood)
Verzamelaar F.J.O. Boijmans
Merkteken Museum Boymans (L.1857)
Tentoonstellingen Den Haag 1952, no. 17; Rotterdam/Washington 1985, no. 22; Rotterdam 2004b; Rotterdam 2010-2011 (coll 2 kw 8-9); Parijs/Rotterdam 2014, nr. 70; Washington 2017, no. #
Interne tentoonstellingen De Collectie Twee - wissel VIII, Prenten & Tekeningen (2010)
De Collectie Twee - wissel IX, Prenten & Tekeningen (2011)
Het jaar rond met Bol (2004)
Vroege Nederlandse tekeningen - Van Bosch tot Bloemaert (deel 3) (2015)
Externe tentoonstellingen Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings (2017)
Bosch to Bloemaert. Early Netherlandish Drawings from the Museum Boijmans Van Beuningen (2014)
Onderzoek Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw
Literatuur Cat. 1852, nr. 305; Cat. 1869, nr. 175; Cat. 1901, nr. 228 (fl. 150,-); Van Regteren Altena 1936, p. 83; Hollstein VII, 1952, p. 140; Boon 1978, p. 75 (onder nr. 213); Judson 1973, p. 39; Florence/Paris 1980, p. 96 (onder nr. 66); Van Regteren Altena 1983, dl. 2, nr. 321, dl. 3, p. 64, fig. 70; Paris 1985, p. 12 (nr. 7, nr. 9); Reznicek 1988, p. 83; Boon 1992, dl. 1, p. 127 (nr. 7, nr. 9); Delft 1998, p. 108; Polman 1998, p. 24 (nr. 1, nr. 6); New Hollstein 2000a, dl. 2, p. 41 (onder nr. 211); Collection Catalogue 2012 (online)
Materiaal
Object
Techniek
Doorgriffelen > Doorgegriffeld > Tekentechniek > Techniek > Materiaal en techniek
Grijs gewassen > Wassen > Gewassen > Tekentechniek > Techniek > Materiaal en techniek
Geografische herkomst Nederland > West-Europa > Europa

Zie je iets wat niet klopt of heb je aanvullende informatie over dit werk? Stuur ons een berichtje

Entry bestandscatalogus Vroeg Nederlandse tekeningen uit de 15e en 16e eeuw

Auteur: Yvonne Bleyerveld

In de jaren 1598-1599 leverde Jacques de Gheyn de ontwerpteningen voor de prentenreeks De ruiterschool, die de handelingen en wapens illustreert van de cavalerie.1 De prentenserie bestaat uit tweeëntwintig gravures: eenentwintig genummerde voorstellingen, voorafgegaan door een titelblad. De reeks kon tot een boek worden samengebonden.2 De voorstellingen werden gegraveerd door een anonieme medewerker uit het atelier van De Gheyn, mogelijk door Zacharias Dolendo, die vaker ontwerpen van De Gheyn in prent bracht. De eerste editie van De ruiterschool werd in 1599 uitgegeven door Jacques de Gheyn zelf, in de zeventiende eeuw gevolgd door drie herdrukken, de laatste door de Amsterdamse drukker Frederick de Wit.3 Voor de prenten zijn acht ontwerptekeningen bewaard gebleven.4 Een ruitergevecht is het definitieve ontwerp voor de laatste prent en de enige uit de reeks waarop een datering is aangebracht.

De voorstelling heeft een heldere opbouw, met op de voorgrond ruiters en trompetters op een heuvel, een middenplan met de strijdende partijen en in de verte een landschap. De gevechtshandelingen vinden plaats in een vallei met een stad en een vesting op de achtergrond. Op de heuvel linksvoor staan twee statueske ruiterfiguren en de legeraanvoerder op zijn steigerende paard, die zijn trompetters rechts opdracht geven geschal te laten horen. Onder de heuvel passeert een groep geharnaste ruiters te paard die niet aan de gevechten deelneemt. Diepte wordt bereikt door clair-obscuureffecten: de wassingen in de voorgrond zijn aanzienlijk donkerder dan die in de achtergrond.

De opdracht tot het maken van deze prentenserie moet van hooggeplaatste zijde gekomen zijn, naar alle waarschijnlijkheid van graaf Jan VII van Nassau-Siegen (1561-1623), een neef van prins Maurits, die bijzonder geïnteresseerd was in militaire aangelegenheden. Eerder had hij De Gheyn opdracht gegeven tot het maken van ontwerptekeningen voor het militaire instructieboek Wapenhandelinghe van Roers Musquetten ende Spiessen (1607), dat de infanteristen van het leger van prins Maurits uitbeeldt in karakteristieke uitrusting en poses (zie inv. nr. MB 1959/T 11). De ruiterschool is beperkter van omvang en toont de cavaleristen van het leger van de Staten-Generaal, die individueel of in groepjes van drie zijn voorgesteld. Het ruitergevecht was als sluitstuk bedacht: alle handelingen die op de voorgaande prenten getoond worden komen hier samen.5

De prentenreeks had een minder belangrijke didactische waarde dan Wapenhandelinghe. Het is eerder een mooie serie militaire voorstellingen voor een breed publiek dan een militaire instructie, al streefde De Gheyn bij de uitbeelding van de ruiters een hoge mate van realiteit na.6 Zoals Reznicek suggereerde, liet De Gheyn zich bij de verbeelding van het ruitergevecht vermoedelijk inspireren door de prentenserie De geschiedenis van het geslacht De Medici, die in 1577 werd gegraveerd door Philips Galle naar ontwerpen van Johannes Stradanus, omdat de voorstelling van De Gheyn verwant is aan de composities van de ruiterslagen in deze reeks.7

Een specifieke slag lijkt hier niet te zijn uitgebeeld. De prent naar deze tekening werd opnieuw gebruikt op het titelblad van de appendix bij de Belägerung von Ostende, journal … durch J.S. uit 1604.8 De compositie kon dus herhaald worden als uitbeelding van een willekeurige slag.

Noten

1 Van Regteren Altena 1983, dl. 1, p. 54, dl. 2, p. 62. Zie voor de prentenreeks New Hollstein 2000a, nrs. 190-211.

2 Polman 1998, p. 13, p. 17.

3 New Hollstein 2000a, nrs. 190-211. Frederick de Wit (1629/30-1706) werkte vanaf de vroege jaren 1650 tot aan zijn dood in Amsterdam, zie Amsterdam 2011a, p. 14, 23.

4 Zie naast de besproken tekening Van Regteren Altena 1983, dl. 2, nrs. 300, 301, 304, 307, 311, 317, 318 en ook New Hollstein 2000a, nrs. 190-211.

5 Polman 1998, p. 14.

6Polman 1998, pp. 14-16.

7 Reznicek 1988, p. 83; New Hollstein 2008b, nrs. 352-372; Eerder is erop gewezen dat De Gheyn zich liet inspireren door Antonio Tempesta, zie Rotterdam/Washington 1985, nr. 22.

8 Van Regteren Altena 1983, dl. 2, p. 64 (onder nr. 321); New Hollstein 2000a, nr. 211.

Toon onderzoek Nederlandse tekeningen uit de vijftiende en zestiende eeuw
Toon catalogustekst Verberg catalogustekst

Alles over de maker

Jacques de Gheyn (II)

Antwerpen 1565 - Den Haag 1629

Bekijk het volledige profiel