Zittende Maria met gordel omringd door vier cherubijnen (ontwerp voor een borduursel)

Auteur: Albert Elen

Deze tekening was in de veiling Grahl (1885) al opgenomen als zijnde van Raffaellino del Garbo, maar stond later in de inventaris van de Collectie Koenigs (ca. 1927-1935) te boek als anoniem vijftiende-eeuws Florentijns. Het blad is tot nu toe ongepubliceerd.

Del Garbo was een leerling van Filippino Lippi (ca. 1457-1504) die vanaf de eeuwwisseling in de Via del Garbo in Florence zijn werkplaats had. Onder zijn echte naam, Raffaelle de’ Capponi (ook vermeld als De’ Carli), werd hij door kunstenaarsbiograaf Giorgio Vasari (1511-1574) in diens Vite (1550/1568) geroemd als getalenteerd tekenaar van ontwerpen voor borduursels, terwijl hij zijn roeping als schilder niet zou hebben waargemaakt.^[1]

De hier uitgebeelde zittende Maria omringd door cherubijnen sluit nauw aan bij traditionele voorstellingen van de Madonna della Cintola (Madonna van de gordel), zoals die van Bernardo Daddi (ca. 1290-1348) in de Cappella del Sacro Cingolo (1394-1395) in Prato. De tekening, waarin Maria met een gordel is afgebeeld, is waarschijnlijk al in een vroeg stadium bijgesneden tot het cirkelvormige kader. Deze ronde vorm is al een indicatie van de functie van de tekening. Deze behoort tot een kleine groep ontwerpen voor borduursels van Del Garbo, waartoe ook twee gesigneerde bladen in Florence en een in New York behoren.^[2] Kenmerkend voor deze tekeningen zijn de doorgeprikte contouren.^[3] De voorstellingen dienden waarschijnlijk om te worden overgebracht op religieuze gewaden, zoals Del Garbo’s belangrijkste opdracht, een geborduurd kazuifel en mijter voor kardinaal Silvio Passerini in Cortona.^[4] Daarop zijn verschillende afbeeldingen van heiligen in medaillons en ook een Maria met Christuskind, op de centrale verticale strook van de mijter.

Hoe klein ook, deze doorgeprikte tekeningen kunnen worden aangeduid als kartons, gebruikt voor de overzetting op ware grootte naar het te borduren oppervlak. Ook de restanten van zwart poeder, waarschijnlijk houtskool, op de keerzijde, voor het doorpoederen van de doorgeprikte tekening, wijzen op deze functie, evenals de correctie van het hoofd van Maria op een overplaksel, aangebracht voor het doorprikken. De sterke contouren rondom en in de plooival van Maria’s gewaad en de volumes gemodelleerd met wassingen en witte hoogsels op geprepareerd papier, maakt dat onze tekening nauw aansluit bij de genoemde tekeningen. De cherubijnen komen bovendien sterk overeen met die op een andere kleine tekening van Del Garbo in New York,^[5] welke ook een doorgeprikt borduurselontwerp betreft, ook met sporen van poeder, en evenals het Rotterdamse blad afkomstig uit de collectie van Sir Thomas Lawrence. De lijnvoering van de Rotterdamse tekening, die in vergelijking met die in New York enigszins droog is, sluit evenwel niet uit dat onze tekening van de hand van een ateliermedewerker is.^[6]