Op de grond zittend naakt jongetje

Auteur: Chris Fischer

Deze tekening werd in 1920 door Planiscig en Voss gepubliceerd met een toeschrijving aan Lorenzo di Credi (overleden 1537),^[1] maar in 1929 door Koenigs verworven als een werk van Fra Bartolommeo (1472‑1517). Negen jaar later schreef Berenson de studie toe aan ‘Tommaso’, een zelfbedachte naam voor een kunstenaar die volgens hem en Morelli verantwoordelijk was voor een groep werken door een leerling van Credi die door Piero di Cosimo (1462‑1522) was beïnvloed.^[2] Veel van deze werken worden inmiddels toegeschreven aan verschillende kunstenaars die op enig moment aan de drukke werkplaats van Verrocchio en Credi waren verbonden. Naast Piero di Cosimo waren dit kunstenaars als Francesco di Simone Ferrucci (1437‑1493) en Fra Bartolommeo. Hoewel de Rotterdamse tekening onmogelijk in het oeuvre van een specifieke kunstenaar is te plaatsen, wijzen techniek, tekenstijl en onderwerp er zonder enige twijfel op dat het werk uit de werkplaats van Verrocchio en Credi afkomstig is. Nauwverwante tekeningen van kinderen in dezelfde techniek bevinden zich in Parijs^[3] en Darmstadt.^[4] Ook valt een sterke gelijkenis op met beeltenissen van Madonna en Kind door Verrocchio, Credi en hun werkplaats, al komt niet één van deze werken exact overeen met het jongetje in deze tekening.

Kleine kinderen waren veel te onrustig om model te zitten, zoals blijkt uit een blad door Verrocchio’s leerling Leonardo da Vinci (1452‑1519).^[5] In die grappige studie van een kind dat met een poes speelt probeerde hij met zijn hand de bewegingen van zijn onderwerp bij te houden. Om dit probleem te omzeilen, werden kinderen meestal naar een model in was of een gipsafgietsel getekend. Fra Bartolommeo liet blijkens een inventarislijst bij zijn dood in 1517 niet minder dan 22 wassen beelden van ‘kinderen en andere dingen’ na,^[6] en op een blad in Hamburg^[7] wordt een engeltje van Andrea del Verrocchio vermeld - vermoedelijk een klein sculpturaal model voor gebruik in de werkplaats - dat door Lorenzo di Credi was uitgeleend aan een zekere ‘Istella’, die het vervolgens uitleende aan Francesco di Simone Ferrucci (1437‑1493). De tekening in kwestie is een van de 28 bladen uit een tekeningenboek uit de kringen rond Verrocchio dat een heel repertoire aan antieke cameeën en Florentijnse sculpturale modellen bevatte naar werken van Benedetto da Maiano (1442‑1497), Desiderio da Settignano (1428‑1464), Antonio Rossellino (1427‑1479), Luca della Robbia (1399/1400‑1482), Antonio del Pollaiuolo (1433-1498) en, in de meeste gevallen, werken van Verrocchio en Ferrucci.^[8] De Rotterdamse tekening maakte mogelijk deel uit van eenzelfde soort tekeningenboek dat diende als een repertorium van figuren naar sculpturen, al is het oorspronkelijke model nooit teruggevonden.