Zittende harpij

Auteur: Surya Stemerding

Deze figuurstudie is gerelateerd aan een frescocyclus met twaalf scènes uit de Aeneis (19 v.Chr.) van Vergilius in het Palazzo Fava te Bologna. De schilderingen werden tussen 1585 en 1593 uitgevoerd door de broers Annibale (1560-1609) en Agostino Carracci (1557-1602), en hun neef Lodovico Carracci. De harpij wordt beschouwd als een primo pensiero (eerste gedachte) voor een van de figuren in de tiende scène van de cyclus. Daarin wordt de maaltijd van Aeneas en Phineus verstoord door harpijen, de afschrikwekkende gevleugelde dochters van Elektra en Thaumas die waren gezonden om Phineus het leven zuur te maken. De scène werd geschilderd door Annibale, maar ontworpen in samenwerking met Lodovico, die deze tekening maakte.^[1] De zittende harpij komt als zodanig niet voor in het fresco; de tekening is, zoals Bohn (2004) beargumenteert, een studie die terzijde is gelegd. Voor het fresco is gekozen voor een harpij in een dynamischer houding, gebaseerd op een of meer alternatieve voorstudies, zwevend in interactie met een staande figuur. Een van deze alternatieve voorstudies van Lodovico, een zwartkrijttekening van een mannelijke torso, is bewaard gebleven, nu in Amsterdam.^[2]

De toeschrijving aan Lodovico is algemeen geaccepteerd. Lodovico’s vaardigheid als tekenaar is pas laat herkend en op waarde geschat.^[3] Lange tijd werd een groot deel van zijn getekende oeuvre nog beschouwd als werk van Annibale, er ten onrechte van uitgaande dat het typisch ‘Carracceske’ naturalisme en classicisme uitsluitend diens werk kenmerkte. Lodovico’s bewaard gebleven krijttekeningen zijn overwegend studies van figuren ten voeten uit of ten halve lijve, zoals de Zittende harpij in Rotterdam.