De verrijzenis van Christus

Auteur: Klazina Botke

Deze levendige maar ook wat onrustige tekening is een compositiestudie voor een verrijzenis van Christus; met gespreide armen wordt hij door zes engelen uit het graf omhoog geleid. Rondom de open tombe bevinden zich de apostelen, deels nog slapend, deels door de gebeurtenis opgeschrikt. De figuren zijn met veel plasticiteit weergegeven en lijnen en contouren meerdere malen herhaald; de kunstenaar was duidelijk nog zoekende naar de juiste compositie en houdingen. Witte hoogsels zijn gebruikt om accenten aan te geven, maar tussen de figuren rechts onder lijken deze ook te zijn ingezet om pentimenti weg te werken. De tekening is gekwadreerd om naar een andere drager te worden overgezet en de vakken zijn aan de linker- en bovenzijde genummerd. Op de achterzijde staat nog een kleine zwartkrijtstudie van het bovenlichaam van een man met gespreide armen.

Julius Böhler verkocht de tekening nog als een werk van Domenico Tintoretto (1560-1635), maar volgens Tietze en Tietze-Conrat moet het blad aan Antonio Aliense (Antonio Vassilacchi, 1556-1629) worden toegeschreven.^[1] Aliense’s stijl en compositorische ideeën zijn sterk verwant aan die van Jacopo Tintoretto (1518-1594), in wiens werkplaats hij enige tijd werkte. Tietze en Tietze-Conrat gaan ervanuit dat onze tekening een voorstudie is voor De verrijzenis van Christus (1586) in de San Marziale te Venetië en baseren dit op een beschrijving van Carlo Ridolfi (1594-1658), maar volgens Aikema en Meijer wijkt de compositie te veel van dat werk af.^[2] Ook is het blad geen voorbereidende studie voor een andere wederopstanding die Aliense voor de San Pietro in Perugia (1594) maakte.^[3] Hoewel er enkele overeenkomsten zijn te vinden, waaronder het dynamische karakter van de voorstelling, de houding van Christus en de slapende figuur links onder, verschilt de studie te veel van dat werk en wijkt ook het formaat af. In 1985 werd de tekening door Meijer nog wel aan Aliense toegeschreven, zij het met enig voorbehoud, maar in een latere publicatie liet hij dit idee geheel los.^[4] Ook is de heldere lijnvoering die de meeste tekeningen van Aliense karakteriseert, zoals bijvoorbeeld het blad in Princeton, niet in onze tekening terug te vinden.^[5] De studie is mogelijk van een kunstenaar uit de Veneto die met het werk van Tintoretto en Aliense bekend was. De compositie sluit goed aan bij soortgelijke voorstellingen uit het einde van de zestiende eeuw, waarbij Christus niet uit het graf stapt of statisch boven de tombe zweeft, maar er in een dynamische houding uit opstijgt en door engelen wordt omringd.