De geseling van Christus

Auteur: Klazina Botke

Deze studie werd in 2020 door Aidan Weston-Lewis toegeschreven aan Romanino, een van de leidende kunstenaars in Noord-Italië gedurende de eerste helft van de zestiende eeuw. Hij stond vooral bekend om zijn frescoschilderingen en altaarstukken met expressieve figuren.^[1] Weston-Lewis zag een sterke gelijkenis met het processievaandel van Romanino uit omstreeks 1540, nu in New York.^[2] Op deze beschilderde banier is op één zijde de geseling van Christus afgebeeld, de andere zijde toont Maria als Moeder van Barmhartigheid. Hoewel de compositie van de geselingsscène duidelijk verschilt van die in de tekening, zijn er gelijkenissen in de houdingen en expressies van de figuren. Dat Romanino’s studies niet altijd overeenkwamen met het geschilderde eindresultaat is typisch voor deze kunstenaar en sluit een toeschrijving aan hem dus niet onmiddellijk uit.^[3] Om het drama van een gebeurtenis te vergroten experimenteerde de kunstenaar bovendien vaak met de effecten van licht en schaduw op lichamen. Ook dit is duidelijk zichtbaar in de Rotterdamse tekening. De banier en de studie tonen daarnaast Romanino’s kennis van Duitse prenten die in Noord-Italië voorhanden waren: de gecomprimeerde compositie met de twee beulen is duidelijk ontleend aan de bekende gravure (1512) van Albrecht Dürer (1471-1528).^[4] Volgens Weston-Lewis toont de tekening daarnaast oppervlakkige gelijkenissen met het fresco De geseling van Christus (1519) in de kathedraal van Cremona en de door Romanino beschilderde orgelluiken (1540) in de kerk van San Giorgio in Braida te Verona.^[5] Onder andere figuren in de vensters doen denken aan de voorstelling met de heilige Joris op de binnenzijde van het linkerorgelluik.

Het materiaalgebruik kan mogelijk nog twijfel over deze toeschrijving zaaien: Romanino maakte gebruik van verschillende media, maar het tekenen met alleen blauwe inkt lijkt vooralsnog uniek binnen zijn oeuvre. Niet alleen de contouren zijn met penseel opgezet, ook de arceringen die de figuren vorm en structuur geven en de ruimtelijke werking van de architectuur versterken. Door de inkt in verschillende toongradaties aan te brengen werd dat effect nog versterkt. De tekening is in de loop der jaren helaas door vochtschade ontsierd geraakt.