Studie van een mannenhoofd (recto), studies van architectuur en paardenbenen (verso)

Auteur: Rosie Razzall

Dit dubbelzijdig betekende blad heeft op de recto een mannenhoofd in zwart krijt en op de verso pen- en inktstudies van architectonische elementen en de gedeeltelijke contouren van de benen van een paard. De tekening van het mannenhoofd werd door Koenigs aangekocht als school van Michelangelo. Niet veel later kwam Berenson terug op een eerdere toeschrijving^[1] en meende dat de tekening een eigenhandig werk van Signorelli (ca. 1445/1450-1523) was. Hij had er echter alleen een reproductie van gezien. Later wees Van Cleave in haar proefschrift (1995) iedere relatie met Signorelli af.^[2]

De combinatie van een kopstudie in zwart krijt met architectonische elementen wijst zeker in de richting van kringen rond Michelangelo (zie bijvoorbeeld de eigenhandige bladen in Oxford met zowel figuren als architectuur).^[3] Terwijl de studie van het hoofd vakbekwaam is uitgevoerd, getuigen de paardenbenen op de verso van een simplistische, kinderlijke benadering. Er is niet alleen door verschillende handen op het blad gewerkt, ook is het duidelijk bijgesneden, vermoedelijk om de meer deskundig uitgevoerde kopstudie te bewaren. Het meest raadselachtig is de juiste positie waarin de tekening moet worden bekeken, een kwestie waarover door verschillende wetenschappers is gedebatteerd. Omdat er in de linkerbovenhoek van de recto verzamelaarsstempels zijn aangebracht, zullen meerdere voormalige eigenaren van mening zijn geweest dat dit de juiste oriëntatie was:^[4] met het hoofd ondersteboven en de blik omhoog gericht is het mogelijk een studie voor een figuur die het hoofd in pijn of wanhoop naar achteren gooit. Ook Paul Joannides geloofde dat dit de juiste positie van het hoofd moest zijn.^[5] Albert Elen daarentegen merkte op dat de arceringen in die houding van linksboven naar rechtsonder lopen en de kunstenaar in dat geval linkshandig moet zijn geweest. Wanneer de tekening 90 graden wordt gedraaid, lopen de arceringen de andere kant op, wat duidt op een wat meer gangbare, rechtshandige kunstenaar. In deze positie laat het hoofd zich bovendien veel duidelijker lezen en valt het licht van links over het gezicht. Zolang er geen aanverwant schilderij kan worden aangewezen blijft het echter moeilijk om met zekerheid de juiste oriëntatie van het blad vast te stellen.