Herm

Auteur: Surya Stemerding

Deze tekening toont vermoedelijk een ‘Hercules herm’, een zuil met daarop een halffiguur met de torso en het hoofd van een antiek Herculesbeeld. Dit type hermen was zeer populair in de klassieke oudheid en er zijn er verschillende bewaard gebleven.^[1]

Het breukvlak bij de rechterarm laat zien dat de arm van het klassieke voorbeeld misschien hol was en derhalve van brons. Vergelijkbare klassieke hermen, ook met een afgebroken rechterarm, zijn vaker afgebeeld als studies naar of als documentatie van klassieke sculpturen, zoals in een 1536 gedateerde prent van Agostino Veneziano (ca. 1490-1540).^[2] Daarin is ook de naar beneden taps toelopende sokkel weergegeven die in onze tekening slechts vaag is aangeduid. Door het ontbreken van de leeuwenhuid om zijn schouders en de niet als zodanig herkenbare leeuwenkop op zijn hoofd is er echter enige twijfel om de figuur in de Rotterdamse tekening als Hercules te omschrijven.^[3] Zo het inderdaad om Hercules gaat, dan is het hoofd in dit geval van het Hercules Farnese/Lysippos type: bebaard, fronsend en naar de rechterschouder toe gedraaid.

Op grond van het opschrift werd de tekening ooit beschouwd als werk van Polidoro da Caravaggio (ca. 1499-1543). Volgens Pouncey (1962) sluit de studie qua tekenstijl echter beter aan bij het werk van Paolo Farinati (ca. 1524-1606).^[4] De opmerkelijk korte kruisarceringen in de torso van de ‘herm’-figuur komen ook voor in een tekening van Farinati in Kopenhagen. De combinatie met eveneens gearceerde witte hoogsels is vergelijkbaar met tekeningen in Chicago en Parijs.^[5] Voor een toeschrijving van de Rotterdamse tekening aan Farinati zijn deze overeenkomsten echter onvoldoende, maar de stijlkenmerken duiden zeker op een tijdgenoot van Farinati, tevens uit de Veronese school.