Studieblad met de genezing van de lamme door Petrus en Paulus

Auteur: Surya Stemerding

Dit studieblad stond al sinds 1886 op naam van Filippino Lippi (1457-1504), maar die toeschrijving is alleen al op stilistische gronden uit te sluiten. Bovendien bezit het blad een duidelijke relatie tot een karton van Rafaël (1483-1520) voor het tapijt De genezing van de lamme door Petrus en Paulus (1515-1516) dat ná de dood van Filippino werd vervaardigd.^[1]

De compositie als geheel wijkt af van Rafaëls tapijtontwerp, maar een laconieke referentie eraan is duidelijk zichtbaar in de centrale figuurgroep met Petrus, Paulus en de lamme, en in het kleine kind dat links van de centrale groep aan komt lopen met over zijn schouder twee dode duiven hangend aan een stok. Ook de architecturale achtergrond, met getorste Salomonszuilen, verwijst duidelijk naar De genezing van de lamme. De figuur van de vrouw met de mand op haar hoofd, op het studieblad meermalen geschetst, wijkt echter af van het prototype in Rafaëls voorstelling, en is bovendien gespiegeld ten opzichte van het karton. De twee apostelen staan weliswaar ook rechts, hun handen uitstrekkend naar de lamme linksonder, maar hun houdingen zijn veranderd. Waar in Rafaëls compositie de hoofdfiguren staan opgesteld achter en tussen zuilencolonnades die frontaal doorlopen en het beeldvlak compartimenteren, staan zij er nu voor.

De mise en page - de rangschikking van de studies over het blad - en de langgerekte figuren komen overeen met het tekenkunstige oeuvre van Polidoro da Caravaggio (1499-1543) uit de jaren 1520-1530, onder andere met een vergelijkbare dubbelzijdige compositiestudie in New York.^[2] Op basis van stilistische kenmerken is Joannides (2019) zelfs geneigd om de tekening vroeg te dateren, rond 1520.^[3] Zowel de nabijheid tot het werk van Polidoro als de gecompliceerde relatie tot het ontwerp van Rafaël maken dat het blad voorlopig is toe te schrijven aan een nog nader te identificeren kunstenaar uit de omgeving of school van Rafaël. Voor welk doel de tekening is gemaakt, is onbekend, mogelijk was het niet meer dan een creatieve exercitie van de kunstenaar.

Op de verso staat een studie in pen en inkt voor een decoratief ontwerp. De lijnen zijn schijnbaar tot stand gekomen doordat de omtrek van een voorwerp is gevolgd of doordat met passer en liniaal is gewerkt. Daarnaast zijn enkele elementen uit de vrije hand getekend. Het is onmogelijk vast te stellen of het ontwerp van dezelfde maker is als de vloeiende studies op de recto, maar de tekening werd waarschijnlijk wel rond dezelfde tijd gemaakt en doet vermoeden dat er in het atelier gelijktijdig aan verschillende projecten werd gewerkt.