Horatius Cocles verdedigt de Pons Sublitius en Marcus Curtius stort zich in de kloof

Auteur: Rhoda Eitel-Porter

Deze tekening lijkt twee verschillende scènes af te beelden, al loopt de grondlijn ogenschijnlijk over beide helften van het blad door. Links zien we een soldaat op een brug, waarschijnlijk de legendarische Romeinse held Horatius Cocles, en rechts een andere soldaat, vermoedelijk Marcus Curtius, in volle wapenuitrusting op een springend paard gezeten. Volgens de overlevering verdedigde Horatius Cocles een brug over de Tiber toen Rome werd binnengevallen door de Etrusken, en hield hij de vijand tegen terwijl andere Romeinen de brug achter hem vernietigden, waarmee de aanval werd afgeslagen en Rome was gered.^[1] Ook Marcus Curtius offerde zich voor zijn volk op door met zijn paard in een kloof te springen nadat hij had begrepen dat het grootste geschenk dat de goden van Rome verlangden diens dappere jeugd was.^[2] Beide taferelen, rond 1509 gegraveerd door Marcantonio Raimondi (ca. 1480-vóór 1534), maakten vaak deel uit van een reeks voorbeelden van heroïsche zelfopoffering die populair waren in de renaissance.^[3] Horatius Cocles wordt soms te paard afgebeeld - Raimondi’s gravure is daar een voorbeeld van - en mogelijk toont het Rotterdamse blad dus twee opties in plaats van twee afzonderlijke vignetten, al lijkt dit minder aannemelijk.

Franz Koenigs kocht de tekening in 1926 als werk van een onbekende Florentijnse kunstenaar uit de tweede helft van de vijftiende eeuw. De precieze, ingehouden stijl van tekenen, de ietwat stijve weergave van de ledematen - bijvoorbeeld de arm van de ruiter die het zwaard vasthoudt en de benen van de staande soldaat - en enkele naturalistisch ogende details, zoals de houten planken en het metselwerk van de brug, wijzen echter eerder op een kunstenaar uit Noord-Italië. In een ongedateerde annotatie op het montuur opperde Carmen Bambach als herkomst Lombardije, of mogelijk de Veneto, en als tekenaar werd anoniem Bernardino da Parenzo (ca. 1450-ca. 1500, ook wel bekend als Bernardo Parentino) gesuggereerd; deze had net als Jacopo Ripanda (overleden omstreeks 1516) een grote voorliefde voor de klassieke oudheid. Toch toont de tekening niets van de reliëf-achtige structuur, gedetailleerde precisie, horror vacui, uitgesproken antieke uitwerking of fantastische elementen die met het werk van deze kunstenaars geassocieerd worden.^[4] Een andere bezoeker opperde een navolger van Squarcione (1397-1468) uit Padua. In de subtiele wijze waarop de zorgvuldige, donzige contouren en gearceerde vlakken zonder wassingen zijn aangebracht doet de studie ook enigszins denken aan tekeningen die aan Marcantonio Raimondi (ca. 1480-ca. 1534) zijn toegeschreven. Vermoedelijk behoort de tekenaar van dit blad tot de generatie van deze kunstenaars die in Noord-Italië werkten en verbleef hij misschien enige tijd in Padua, waar Squarcione een grote werkplaats had.