Saturnus verslindt een van zijn zonen

Auteur: Surya Stemerding

Deze nog ongepubliceerde tekening is een anonieme kopie naar een fresco van Polidoro da Caravaggio en Maturino da Firenze (1490-1528) op de façade van Palazzo Milesi te Rome, uitgevoerd kort voor 1527. De schilderingen verbeelden mythologische taferelen uit de begintijd van de stad Rome. De scènes zijn als friezen tussen de verdiepingen gesitueerd en, losse figuren, waaronder de Saturnus/Kronos, tussen de vensters op de eerste, tweede en derde verdieping.^[1]

Afgebeeld is de gruwelijke vertelling van Saturnus/Kronos die uit angst voor een profetie zijn eigen kinderen verslindt. De frescodecoratie van Polidoro en Maturino is, zoals de meeste zestiende-eeuwse façadeschilderingen, door eeuwenlange blootstelling aan de elementen niet bewaard gebleven, maar er bestaan wel talloze getekende kopieën van.

Andere getekende kopieën naar Polidoro’s Saturnus bevinden zich in Parijs, Florence, Chantilly, Cambridge (Mass.) en Windsor.^[2] De laatste is een krijttekening uit het atelier van Carlo Maratti (1625-1713). Opvallend is de schaduw die het hoekige handvat van de zeis in vier van de vijf kopieën op de zonovergoten nis achter de figuur werpt, een aspect dat in de tekeningen in Florence en Cambridge (Mass.) is weggelaten.

De tekening in Parijs werd door Ravelli (1978) als vroegste van de kopieën gedateerd, gemaakt niet lang na de voltooiing van de originele fresco’s. Op grond van het type watermerk - anker in een cirkel met zespuntige ster - dat in de grote variant ook voorkomt in archivalia in Lucca (ca. 1540-1545) en in een Italiaans wapenboek, het Insignia Venetorum nobilium uit omstreeks 1550-1555, kan de Rotterdamse kopie rond 1550-1560 worden gedateerd.

De tekening werd in de collectie Domela Nieuwenhuis eerst toegeschreven aan Michelangelo (1475-1564) en later op naam van Ugo da Carpi (ca. 1480-1532) gezet.^[3] De relatie tot het fresco is tot nu toe onopgemerkt gebleven.