Homme vu par une fleur (Mens gezien door een bloem)

Auteur: Saskia van Kampen-Prein

Soms levert het onderzoek dat voorafgaat aan de samenstelling van een bestandscatalogus verrassende nieuwe inzichten op. Zo ook voor dit werk van Jean (Hans) Arp waarover het museum nauwelijks informatie had. Literatuuronderzoek zorgde ervoor dat er een nieuwe titel werd toegekend en verschafte informatie over de herkomst en editie. Het werk blijkt een multiple te zijn – een serie identieke objecten van vaak relatief klein formaat, die om commerciële redenen worden gemaakt. Deze multiple werd vervaardigd in een oplage van 400 stuks en in 1958 geschonken aan de bruikleengevers van de tentoonstelling 50 Jaar Moderne Kunst die in datzelfde jaar werd georganiseerd in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel als onderdeel van de Wereldtentoonstelling. De toenmalige directeur van Museum Boijmans Van Beuningen, J.C. Ebbinge Wubben, had voor deze gelegenheid Charley Toorops schilderij De maaltijd der vrienden (1932-1933) en het bronzen beeld Venus victrix (1916) van Auguste Renoir in bruikleen gegeven. Na afloop ontving hij een afgietsel van Arps multiple met de raadselachtige titel Homme vu par une fleur. Het werk heeft geen boven- of onderkant en kan op verschillende manieren worden tentoongesteld. Waarom juist Arp van alle exposanten werd gevraagd om een multiple te vervaardigen is niet bekend. Mogelijk houdt dit verband met het feit dat hij in die periode al de nodige aanzien als kunstenaar had. Zo nam hij vier jaar eerder een prestigieuze kunstprijs in ontvangst tijdens de Biënnale van Venetië. Bovendien opende een paar dagen voor afloop van 50 Jaar Moderne Kunst een retrospectieve tentoonstelling over de kunstenaar in het Museum of Modern Art in New York.^[1] Hoe het ook zij, in opdracht van de Belgische regering liet Arp 400 afgietsels van het gipsen model Homme vu par une fleur (1958) vervaardigen.^[2]

Bijna dertig jaar eerder begint Arp voor het eerst met gips te werken. Na zijn dadaïstische periode waarin hij voornamelijk houten reliëfs had gemaakt, legt hij zich in de jaren twintig toe op het maken van vrijstaande sculpturen. De eerste exemplaren zijn nog uitgevoerd in hout, maar in 1929 begint Arp in gips te werken. De beelden ontstaan zonder vooropgezet plan: Arp raspt en zandstraalt het gips net zo lang tot hij tevreden is en giet het daarna in brons af. Ook gebruikt hij de gipsen beelden als model bij het steenhouwen. De vloeiende organische vormen die hij op deze manier creëert, doen zowel abstract als figuratief aan. Vanaf de jaren dertig worden dit soort vormen door kunsthistorici ook wel biomorphic genoemd. Ook surrealistische kunstenaars als Yves Tanguy en Alberto Giacometti gebruiken biomorfe vormen in hun beeldend werk. Ondanks dat Homme vu par une fleur relatief laat in Arps artistieke loopbaan is ontstaan, sluit het werk met haar zachte contouren wel bij de vormentaal van het surrealisme uit de jaren dertig aan. Arp is net als veel andere surrealisten maar kort actief in de Parijse surrealistische groep. Hoewel hij in 1925 deelneemt aan de eerste surrealistische groepstentoonstelling bij Galerie Loeb, nadien veelvuldig met de surrealisten exposeert en zijn werken in surrealistische tijdschriften worden afgebeeld, onderschrijft hij hun politieke programma niet.^[3]