Compositiestudie voor 'De hemelvaart van de heilige Laurentius'

Auteur: Albert Elen

Deze compositiestudie maakt deel uit van een groep van dertien tekeningen (S 18-30) in de Collectie Koenigs die ooit werden toegeschreven aan El Greco (1541‑1614) en gerekend tot diens Venetiaanse periode (1567‑1577) vóór zijn vertrek naar Spanje.^[1] Tegenwoordig echter zijn de meeste van deze tekeningen algemeen geaccepteerd als werken van de kunstenaar Alessandro Maganza uit Vicenza, waarvan enkele met zekerheid aan schilderijen van zijn hand zijn gerelateerd, waaronder de Rotterdamse tekeningen S 20‑22, S 25 en S 29.

Zoals Meijer (1985, 2017) beargumenteerde, is deze tekening waarschijnlijk de eerste aanzet voor Het martelaarschap van de heilige Laurentius, een altaarstuk voor de San Lorenzo in Vicenza (ca. 1615) dat verloren is gegaan. Het werd door Boschini (1676) een van de gioielli pittoreschi (juwelen van de schilderkunst) in Vicenza genoemd.^[2] Diens beschrijving, 'il martirio di s. Lorenzo, & in aria la Santissima Trinità, con molti angeli; opera degna di Alessandro Maganza' (het martelaarschap van de heilige Laurentius & in de lucht de Heilige Drie-eenheid, met vele engelen, een werk dat Alessandro Maganza eer aandoet) komt met deze compositie overeen. Anders dan het gebruikelijke tafereel van de heilige op een rooster, wordt Laurentius hier na zijn marteling en overlijden afgebeeld, wanneer hij in de wolken naar zijn verheerlijking opstijgt.^[3] Zijn figuur valt op doordat het krijt zachter is aangebracht. Anders dan de meeste tekeningen van Maganza - pentekeningen over een ondertekening in zwart krijt - is deze studie uitsluitend in zwart krijt uitgevoerd. In twee compositietekeningen voor andere onderwerpen - een in grafiet, nu in Cambridge, een in zwart krijt, het laatst bekend in de kunsthandel - is het tafereel op dezelfde manier afgebeeld in een architectonisch decor, met treden die naar een bordes leiden.^[4] Een andere tekening in de Rotterdamse groep toont mogelijk ook het martelaarschap van de heilige Laurentius, maar dan op een moment voordat hij op een verhit rooster wordt gemarteld (S 19).