De neerdaling van de Heilige Geest

Auteur: Judith Niessen

Deze Neerdaling van de Heilige Geest (Handelingen 2: 1-4) die zich afspeelt in een koepelvormige ruimte is een oude kopie naar een tekening van Jan Swart van Groningen, waarvan het prototype uit 1533 zich mogelijk in Londen bevindt.¹ De maten van beide tekeningen komen vrijwel volledig overeen en er zijn slechts minimale verschillen. Zo loopt de voet van de tweede apostel aan de rechterzijde bij het Londense blad door voorbij de marge, terwijl die bij de hier besproken tekening is afgesneden. Ook de horizontale scheidslijn, getrokken in zwarte inkt tussen het rechte deel van de tekening en het lunet ontbreekt bij deze tekening.

Het prototype is vermoedelijk een model voor een glasvenster. Jan Swart en zijn werkplaats vervaardigde wel meer ontwerpen in dit formaat, waarvan glasruitjes bewaard zijn gebleven.² Ook de horizontale lijn die loopt boven de duif van de Heilige Geest duidt hierop: het geeft in het glasraam de loden scheidslijn aan tussen het centrale paneel en het lunet.

Het kopieren van dergelijke ontwerpen was gebruikelijk in zestiende eeuwse werkplaatsen. Zo’n kopie had meerdere functies. Ze diende als model voor de glasschilder, werd bewaard in het atelier als voorbeeld voor nieuwe klanten of was het uitgangspunt voor nieuwe composities.³ Het kan zeker niet worden uitgesloten dat deze tekening in de werkplaats van Jan Swart van Groningen is ontstaan.