Studie voor een zittende figuur

Auteur: Sarah Vowles

Rustend op haar linkerelleboog en met een uitgestrekte rechterarm, is deze figuur een voorbereidende studie voor Waakzaamheid, een van de allegorische voorstellingen die Veronese tussen 1575 en 1576 voor de hoekpartijen van het plafond van de Sala del Collegio in het Dogepaleis in Venetië schilderde. Samen met drie grote allegorische doeken en zes monochrome schilderijen van historische scènes, maakten deze vier personificaties van deugden deel uit van een ambitieus iconografisch ontwerp dat een ideaalbeeld van het Venetiaanse bestuur moest overbrengen.^[1] Er zijn nog drie andere voorbereidende tekeningen bewaard gebleven voor deze allegorieën: in Londen bevindt zich een studie voor Gematigdheid,^[2] en in Parijs studies voor Vlijt en Kuisheid.^[3]

De toewijzing van deze tekening aan Paolo Veronese is niet altijd door iedereen aanvaard. Zo gebruikten Tietze/Tietze-Conrat voor het werk alleen maar de aanduiding ‘toegeschreven aan’, en verwierp Cocke de toewijzing helemaal.^[4] In meer recent onderzoek is echter oog gekomen voor de trefzekere dynamiek en wordt de tekening als eigenhandig werk van de meester erkend.^[5] In de tekening ligt de nadruk op de verfrommelde draperieën op de schoot van de leunende figuur; de geplooide stof suggereert het gewicht en de structuur van het lichaam dat eronder schuilgaat. Ook is al een lichte aanzet te zien van het touw dat Waakzaamheid in haar uitgestrekte hand vasthoudt.

De vrije toets die Veronese bij het uittekenen van de figuur heeft gehanteerd en de levendige hoogsels die in wit krijt op de benen, arm en nek zijn aangebracht, doen vermoeden dat het werk in een vroeg stadium van het ontwikkelingsproces is gemaakt. Er zijn verschillen tussen de studie voor de figuur van Waakzaamheid en de manier waarop zij in de uiteindelijke plafondschildering is weergegeven, maar die getuigen simpelweg van Veronese’s gewoonte om een figuur steeds verder te blijven ontwikkelen en verfijnen, zelfs tot op het moment van schilderen. Hoewel Waakzaamheid op de schildering iets verder naar links is gedraaid, ze haar rechter- in plaats van haar linkerbeen optilt, en haar rechterarm wat minder sterk gebogen is, is de essentie van de figuur intact gebleven. Er zijn vergelijkbare verschillen tussen de andere voorbereidende tekeningen en hun aanverwante schilderingen; de figuur van Vlijt is zelfs volledig gedraaid in de uiteindelijke schildering.

Evenals veel andere tekeningen van Veronese in Rotterdam, maakte ook dit werk eerder deel uit van de Sagredo Collectie en staat het inventarisnummer van die collectie in bruine inkt op de verso genoteerd.